Məlumdur ki, ABŞ Uzaq Asiyadakı əsas rəqibi Çinə üz tutmaq üçün uzun müddətdir ki, Yaxın Şərqdən uzaqlaşmağa çalışır. ABŞ-ın yeni prezidenti Trampın Qəzzanı fələstinsizləşdirmə səyi, İsrailin Suriyanın cənubunu işğal etməsi və Livanda İranın təsirini qırması bu prosesin bir hissəsidir. İndi deyəsən, növbə İraqdadır, ABŞ son 35 ildə iki dəfə müdaxilə etsə də, İranın təsirini qıra bilməyib. ABŞ öz qoşunlarını İraqdan çıxararkən onun yerini ən yaxın müttəfiqləri tutur. Britaniya 1930-cu illərdə tərk etdiyi İraqa qayıdır.
Mosul, Kərkük və Ərbilin tam ortasında, bu şəhər mərkəzlərinin hər birindən təqribən 100 kilometr aralıda olan Qayyarada Britaniya hərbi bazası qurulur. Britaniya artıq “İŞİD-ə qarşı mübarizə” çərçivəsində İraq hökuməti ilə hərbi əməkdaşlığın yolunu açmışdı. İŞİD İraq ərazisindən silindikdən sonra Bağdad və London arasında “ikitərəfli təhlükəsizlik və strateji tərəfdaşlıq müqaviləsi” imzalanıb. İndi İngiltərə bu müqaviləyə əsaslanaraq, Qayyarədə hərtərəfli baza yaradır. Əslində ABŞ-ın evakuasiya etməyə başladığı İraqa girən yeganə müttəfiq İngiltərə deyil. Neft sərvətinə baxmayaraq, xalqı siyasi qeyri-sabitlik ucbatından yoxsulluq içində yaşayan İraqda müdafiə məsələsi bölmələrə bölünür və müxtəlif Qərb müttəfiqlərinə “əmanət” edilir. İngiltərə baza qurarkən, Fransa İraqın radar sistemlərinə, Cənubi Koreya hava hücumundan müdafiə sistemlərinə, ABŞ isə hava məkanına nəzarəti öz üzərinə götürüb.
İngiltərə təkcə İraqın ən kritik bölgəsində bazaya malik deyil, Kərkük nefti də Britaniyanın BP şirkətinə həvalə olunub. BP-nin Kərkükdəki təbii qaz və neft yataqlarının istismarına dair çoxmilyardlıq müqavilənin bu ay imzalanacağı gözlənilir. İraqın neft naziri Hayan Əbdül-Qani bəyan edib ki, Kərkük nefti üçün BP şirkəti ilə bağlanacaq müqavilə, Bəsrə nefti üçün Fransanın Total şirkəti ilə daha əvvəl imzalanmış müqavilədən "daha əhatəli" olacaq. Bəsrə neftinin istismarı üçün İraq hökumətinin Total Energy ilə imzaladığı müqavilə 27 milyard dollar dəyərində idi. İmzalanacaq yeni müqavilə ilə görünür ki, BP təxminən bir əsrdən sonra Kərkük bölgəsində neft və qaz hökmranlığını bərpa edəcək. BP 1920-ci illərdə regionda ilk dəfə neft kəşf edən şirkətlər konsorsiumu arasında idi. Bağdad hökumətinin BP ilə imzalamaq üzrə olduğu müqavilə o qədər böyükdür ki, Şimali İraq kürdləri birtəhər bu müqavilənin bir hissəsi olmağa çalışırlar. Davos İqtisadi Forumunda iştirak edən Şimali İraq Kürd bölgəsinin baş naziri Məsrur Bərzani, BP-nin neft və təbii qazla işləmək icazəsi aldığı bölgənin "mübahisəli bölgə" olduğunu müdafiə edərək, Ərbil rəhbərliyinin prosesin bir parçası olması lazım olduğunu müdafiə edib. Kərkük bölgəsi 2014-2017-ci illər arasında Şimali İraq kürdlərinin nəzarətinə keçib, lakin İraq Mərkəzi hökuməti göndərdiyi hərbi qüvvə ilə artıq Bağdada bölgəyə nəzarəti bərpa etməyi bacarmışdı.
İngiltərənin İraqa qayıtması təkcə hərbi əməkdaşlıq və ya neft və təbii qaz ehtiyatlarının istismarı ilə deyil. Yanvarın 14-də Londonda Böyük Britaniyanın baş naziri Starmer və İraqın baş naziri Sudani arasında imzalanan hərtərəfli əməkdaşlıq sazişlərinə 12,3 milyard funt sterlinq dəyərində ikitərəfli ticarət paketi də daxildir. İngiltərə də İraqda suvarma ilə məşğuldur. İraqın cənub və qərb bölgələrində içməli və suvarma suyunun bərpası üçün Bağdad və London arasında 5,3 milyard funt sterlinq dəyərində daha bir müqavilə imzalanıb. Bundan əlavə, Böyük Britaniya İraq və Səudiyyə Ərəbistanı elektrik şəbəkələrini birləşdirəcək 1,2 milyard funt sterlinq dəyərində müqavilənin icrasını da öz üzərinə götürəcək. Türkiyə bir tərəfdən iqtisadi böhranla mübarizə apararkən, getdikcə demokratiya və qanunun aliliyi dəyərlərini itirərkən, regional təsirini də itirir. İraqda qüvvələr nisbətinin dəyişməsini “izləməklə” kifayətlənən Ankara indi gözünü Suriyaya dikib.
Pərviz Əliyev
visiontv.az
