Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev məktəblərdə kağız jurnalların ləvğ olunacağını bildirib. Onun sözlərinə görə, kağız jurnallar elektron jurnallarla əvəzlənəcək.
Bəs elektron jurnallara keçidin hansı üstünlükləri var?
Mövzu ilə bağlı Redaktor.az-a təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirdi ki, kağız jurnalların ləğv edilərək elektron jurnallara keçilməsi təhsil sistemində innovativ bir addımdır və bir sıra üstünlükləri ilə diqqət çəkir.
"Bu qərar müəllimlərin iş yükünün azaldılması, valideyn-məktəb əlaqələrinin gücləndirilməsi, təhsil prosesinin şəffaflığının artırılması, ekoloji baxımdan qənaətcillik və məlumatların təhlükəsiz saxlanması kimi çoxsaylı faydalar təmin edir. Müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının təhsilə inteqrasiyası məktəblərin idarə edilməsində yeni imkanlar yaradır və kağız sənədlərin elektron sistemlərə keçidi təhsilin keyfiyyətinin artırılmasına xidmət edir.
Kağız jurnalların ən böyük çatışmazlıqlarından biri müəllimlərin iş yükünü artırmasıdır. Müəllimlər hər dərs saatında şagirdlərin davamiyyətini və qiymətlərini qeydə almaq üçün vaxt sərf edirlər. Ənənəvi metodda bu prosesin əlavə inzibati yük yaratdığı və müəllimlərin əsas funksiyası olan tədrisə daha az vaxt ayırdığı məlumdur. Elektron jurnal sisteminə keçid isə bu prosesi sürətləndirir və müəllimlərin dərs saatından kənarda əlavə iş görmək məcburiyyətini aradan qaldırır. Rəqəmsal platformalar vasitəsilə qiymətləndirmə və davamiyyət qeydləri avtomatlaşdırılmış formada aparılır ki, bu da müəllimlərin effektiv işləməsinə və resurslarını daha məhsuldar idarə etməsinə imkan yaradır", - deyə o qeyd etdi.
Ekspertin sözlərinə görə, elektron jurnal sisteminin tətbiqi valideynlərlə məktəb arasındakı kommunikasiya kanallarını genişləndirir:
"Ənənəvi jurnallarda valideynlər övladlarının qiymətləri və dərsə davamiyyəti ilə bağlı məlumat almaq üçün məktəbə müraciət etməli, müəyyən hallarda müəllimlə görüş təyin etməli idilər. Elektron sistemlər vasitəsilə valideynlər istənilən zaman, istənilən yerdən şagirdlərin dərs müvəffəqiyyəti, ev tapşırıqları və digər akademik göstəriciləri haqqında məlumat əldə edə bilərlər. Bu şəffaflıq valideynlərin uşaqlarının təhsilinə daha yaxından nəzarət etməsinə və onların tədris uğurlarına dəstək verməsinə şərait yaradır. Elektron jurnalların istifadəsi məktəb rəhbərliyi üçün də üstünlüklər təqdim edir. Şagirdlərin qiymətləndirilməsi və davamiyyəti ilə bağlı məlumatların avtomatik emalı rəhbərliyin analitik hesabatlar hazırlamasını asanlaşdırır. Təhsil müəssisələri üçün bu, şagirdlərin ümumi göstəricilərini izləmək və müəllimlərin fəaliyyətini qiymətləndirmək baxımından daha səmərəli bir mexanizm yaradır. Əlavə olaraq, bu sistem təhsil orqanlarının müxtəlif məktəblər üzrə statistik təhlillər aparmasına və ümumi təhsil siyasətini daha dəqiq tənzimləməsinə imkan verir".
K.Əsədov onu da qeyd etdi ki, elektron jurnal sisteminin tətbiqi ekoloji baxımdan da əhəmiyyətlidir. Belə ki, kağız sənədlərin istifadəsinin azalması meşələrin qorunmasına və ekoloji yükün azalmasına kömək edir:
"Hər il məktəblərdə böyük həcmdə kağız jurnallar çap edilir və bunların bir çoxu il sonunda istifadəsiz qalır. Elektron sistemlərə keçid həm resurs israfının qarşısını alır, həm də məktəblərin kağız və çap xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Bu, məktəblərin büdcələrinin daha səmərəli idarə olunmasına və digər təhsil ehtiyaclarına yönəldilməsinə imkan yaradır.
Kağız jurnalların fiziki zədələnmə, itmə və ya səhv doldurulma riski var. Əgər bir jurnalda səhv məlumat daxil edilərsə və ya jurnal zədələnərsə, onun bərpası çətin olur. Elektron sistemlərdə isə bütün məlumatlar mühafizə olunmuş serverlərdə saxlanılır və ehtiyac olduqda asanlıqla bərpa edilə bilir. Bu, məlumatların təhlükəsizliyini təmin edir və sistemin davamlılığını artırır. Elektron jurnalların istifadəsi məktəblərdə distant və hibrid təhsil modellərinin tətbiqini də asanlaşdırır. Pandemiya dövründə distant təhsilin geniş yayılması göstərdi ki, məktəblər rəqəmsal platformalardan istifadə etmədən tədris prosesini tam effektiv idarə edə bilməzlər. Elektron jurnal sistemi vasitəsilə müəllimlər şagirdlərin dərs prosesinə qoşulmasını izləyə, onların iştirak səviyyəsini qiymətləndirə və ev tapşırıqlarını yoxlaya bilərlər. Bu sistem distant təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün vacib bir vasitədir".
Həmsöhbətimiz bildirdi ki, dünya təcrübəsində də elektron jurnalların istifadəsi təhsil sisteminin müasirləşdirilməsi istiqamətində əsas addımlardan biri kimi qiymətləndirilir:
"Finlandiyada elektron jurnal sisteminə keçid valideyn-məktəb əlaqələrinin gücləndirilməsinə xidmət edir və təhsilin idarə olunmasında şəffaflığı artırır. Estoniyada isə bütün təhsil prosesi rəqəmsallaşdırılıb və müəllimlər, valideynlər və məktəb rəhbərliyi arasında inteqrasiya olunmuş sistemlər vasitəsilə operativ məlumat mübadiləsi aparılır. ABŞ və Böyük Britaniya kimi ölkələrdə elektron jurnal sistemləri məktəblərin akademik idarəetməsində geniş tətbiq edilir və müəllimlərin iş yükünü azaltmaqla yanaşı, şagirdlərin tədris göstəricilərinin daha dəqiq izlənilməsinə kömək edir".
Təhsil ekspertinin sözlərinə görə, elektron jurnalların tətbiqi ilə bağlı bəzi çətinliklər də mövcuddur.
"Birincisi, məktəblərdə internet və texnoloji infrastrukturun tam hazır olması tələb olunur. Əgər məktəblərdə internet bağlantısı zəifdirsə və ya müəllimlərin elektron sistemlərdən istifadəsi ilə bağlı yetərli bilikləri yoxdursa, bu keçid prosesində problemlər yarana bilər. Bu səbəbdən, müəllimlər üçün elektron jurnal sistemindən istifadə üzrə xüsusi təlimlərin təşkili vacibdir. İkincisi, sistemin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün güclü kibertəhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi lazımdır. Elektron sistemlərin kiberhücumlara qarşı dayanıqlı olması, məlumatların qorunması və yetkisiz şəxslərin girişinin məhdudlaşdırılması vacibdir. Üçüncüsü, bəzi müəllimlər və valideynlər hələ də ənənəvi metodlara üstünlük verir və rəqəmsal keçidə tam adaptasiya olunmaya bilərlər. Bu səbəbdən, elektron jurnalın üstünlükləri və istifadəsi ilə bağlı geniş maarifləndirmə aparılmalıdır", - deyə o bildirdi.
K.Əsədov hesab edir ki, kağız jurnalların ləğvi və elektron jurnal sisteminə keçid təhsilin idarə olunmasında müasir texnologiyaların tətbiqini sürətləndirən vacib bir islahatdır:
"Əgər bu keçid düzgün planlaşdırılarsa və məktəblərdə texniki infrastruktur tam təmin edilərsə, müəllimlər və valideynlər üçün daha rahat və şəffaf bir sistem yaradılmış olacaq. Elektron sistemlər vasitəsilə tədris prosesinin keyfiyyəti yüksələcək, məlumatların idarə olunması daha səmərəli olacaq və təhsil iştirakçılarının sistemə çıxışı asanlaşacaq. Bu addım, ümumi təhsil siyasətinin rəqəmsallaşdırılması istiqamətində atılan mühüm bir addımdır və təhsil sektorunda müasir idarəetmə modellərinin tətbiqini sürətləndirəcək".
Aytəkin TOFİQQIZI
