Medianın İnkişafı Agentliyi ilə “Azərişıq” ASC “Azərişıq” ASC-nin 10 illik yubileyinə həsr olunmuş media-tur təşkil etmişdi. Mən də o media-tura daxil olan xoşbəxt, daha doğrusu, şanslı media nümayəndələrindən biri idim. Niyə xoşbəxt və şanslı, ona görə ki, media-tur Zəngilana təşkil edilmişdi, bu mənim Zəngilana ilk səfərim idi.
Nə gizlədim, elə Şuşaya da ilk səfərimin təşkilatçısı Agentlik olub. Səfər çox maraqlı idi. Həm Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında şanlı ordumuzun işğaldan azad etdiyi yerləri ilk dəfə görürdüm, həm də qısa müddətə görülən işlərlə tanış olub qürur duyurdum. Yolun uzaqlığı da hiss edilmədi, çünki yol boyu və yolun sonunda bizi maraqlı məkan və məlumatlar gözləyirdi.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə bir sıra mühüm infrastruktur və inkişaf layihələri həyata keçirilir. Bu ərazilərdə görülən işlər əsasən bərpa və quruculuqla bağlıdır, həmçinin innovativ yanaşmalar və texnologiyalar da tətbiq edilir. Yeni yaşayış kompleksləri, məktəblər, xəstəxanalar və digər sosial obyektlər tikilir. Eyni zamanda, regionun əhalisinin geri qayıtması üçün şərait yaradılır, kənd təsərrüfatı sahəsi inkişaf etdirilir. Əkin sahələri və heyvandarlıq təsərrüfatları bərpa olunur. Turizm sahəsində yeni layihələr hazırlanır ki, bu da yerli iqtisadiyyatı canlandırmağa kömək edəcək.
Bölgələrdə ətraf mühitin bərpası da önəmli yer tutur. Minaların təmizlənməsi, su mənbələrinin təmizlənməsi və meşələrin bərpası kimi layihələr həyata keçirilir.
Bütün bu işlərdə müasir texnologiyaların tətbiqi də önəmlidir. “Ağıllı şəhər” konsepti çərçivəsində yeni infrastrukturların qurulması, rəqəmsal xidmətlərin təşkili və yüksək texnologiyalarla təmin olunmuş ərazilər yaradılır.
“Azərişıq” ASC işğaldan azad olunmuş ərazilərdə genişmiqyaslı yenidənqurma və innovativ layihələr həyata keçirir. Bu işlər əsasən elektrik enerjisinin təmin edilməsi, dayanıqlı enerji şəbəkəsinin qurulması və ağıllı texnologiyaların tətbiqini əhatə edir.
Zəngilan Elektrik Şəbəkəsinin Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzinində görülən işlərlə tanış olduqda, çəkilən qısa videoçarxı izləyəndə aydın görmək olur ki, “Azərişıq” ASC torpaqlarımız işğaldan azad olunandan dərhal sonra Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda bir sıra uğurlu layihələrə imza atıb. Müasir texnologiyalar və ən son innovativ yeniliklərin tətbiqi qurum tərəfindən göstərilən xidmətlərin keyfiyyətini yüksəltməklə yanaşı, həm də vətəndaş məmnunluğununun artmasına şərait yaradıb.
Zəngilan rayonunda “Azərişıq” ASC tərəfindən qurulan “Zəngilan” yarımstansiyası işğaldan azad olunmuş ərazilərdə elektrik enerjisi təminatının əsas infrastruktur layihələrindən biridir. Bu yarımstansiya, həm müasir texnologiyalarla təchiz edilməsi, həm də bölgənin strateji əhəmiyyətini nəzərə alaraq, xüsusi rol oynayır.
110/35/10 kV-luq güc mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir və yüksək gərginlikli elektrik enerjisinin bölgəyə ötürülməsi və paylanmasını təmin edir. Yarımstansiya SCADA sisteminə inteqrasiya edilib.
Avtomatlaşdırılmış idarəetmə sayəsində enerji təchizatı uzaqdan nəzarət və idarə oluna bilir.
Məlumat verildi ki, bölgədə rəqəmsal idarəetmə sistemi tətbiq edilib. Yarımstansiyaya qoşulan istehlakçılar üçün ağıllı sayğaclar quraşdırılır. Zəngilan və ətraf rayonlar "Yaşıl enerji zonası" elan edildiyi üçün yarımstansiya gələcəkdə bərpa olunan enerji mənbələri (günəş, külək və su elektrik stansiyaları) ilə inteqrasiya olunacaq.
Yarımstansiya Ağalı kəndində qurulan “Ağıllı Şəhər” və “Ağıllı Kənd” konsepsiyası üçün əsas enerji mənbəyi rolunu oynayır.
Kənddə tam rəqəmsal elektrik şəbəkəsi və enerji effektivliyi həlləri tətbiq olunub.
Zəngilan və ətraf rayonların elektrik enerjisi ilə dayanıqlı təmin olunmasını təmin edir.
Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun iqtisadi inkişafı və məskunlaşması üçün mühüm infrastruktur bazası yaradır.
Bölgənin "Yaşıl enerji" siyasətinə uyğun olaraq alternativ enerji mənbələrinə inteqrasiyasını dəstəkləyir.
Bu yarımstansiya işğaldan azad edilmiş ərazilərdə aparılan genişmiqyaslı quruculuq işlərinin əsas enerji təminatçılarından biri kimi mühüm rol oynayır.
İşğaldan azad edilən ərazilərdə elektromobillər üçün infrastrukturun qurulması və ağıllı nəqliyyat sistemlərinin tətbiqi genişmiqyaslı innovativ layihələr çərçivəsində həyata keçirilir. Bu, bölgənin yaşıl enerji zonasına çevrilməsi konsepsiyasına uyğun şəkildə planlaşdırılıb.
İşğaldan azad edilən Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yaşıl enerji ilə dəstəklənən enerjidoldurma məntəqələri (EDM) quraşdırılaraq dayanıqlı elektrik enerjisi ilə təmin edilib. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə 7 EDM quraşdırılıb.
“Azərişıq” ASC 5 il ərzində işğaldan azad olunan Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yenidənqurma işləri həyata keçirib və bu proses hazırda davam edir. Doğma sakinlərinə qovuşan rayon və kəndlərin məhv edilmiş elektrik təsərrüfatı yenilənir, müasir dayaqlar qurulur və elektrik xətləri çəkilir. Ötən illər ərzində Şuşada Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi və Elektrik Şəbəkələrinin İnnovativ Texnologiyalar Mərkəzi də daxil olmaqla 35/0.4 kV-luq 7, Daşaltı kəndində isə 35/10 kV-luq 1 yarımstansiya, “Hadrut” qovşaq yarımstansiyası və Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi, Cəbrayılda Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi tikilərək istismara verilib.
İşğaldan azad olunan ərazilərdə 35 kV-luq yeni güc mərkəzlərinin tikintisi də davam edir.
Zəngilan Elektrik Şəbəkəsinin Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzinin açılışı ötən il oktyabrın 3-də Cənab Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə baş tutub. Müasir texnologiya və avadanlıqlarla təchiz olunan mərkəzdə hər birinin gücü 2500 kV olan iki güc transformatoru, 35 və 0,4 kV-luq qapalı paylayıcı qurğular, idarəetmə, texniki və köməkçi otaqlar yerləşir. Mərkəzin elektrik təchizatı üçün 110/35/10 kilovoltluq “Zəngilan” yarımstansiyasından ikidövrəli yeraltı kabel xətləri çəkilib.
“Azərişıq” ASC-nin Tədris və İnnovasiyalar Mərkəzinin direktoru Araz Məmmədzadə çıxış edərək bildirdi ki, qarşıya qoyulan əsas hədəflərdən biri Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun işğaldan azad olunandan dərhal sonra elektrik şəbəkəsinin yenilənməsi idi. Cəmi 1 ayda Şuşa şəhəri elektrik enerjisi ilə təmin olundu.
İşğaldan azad olunan ərazilərdə "Ağıllı Şəhər" və "Ağıllı Kənd" layihələrinə uyğun olaraq rəqəmsal idarəetmə sistemləri qurulur.
Elektrik şəbəkəsi uzaqdan idarəetmə və monitorinq sistemi ilə təchiz edilir.
Abonentlər üçün ağıllı sayğaclar quraşdırılır, bu da enerjinin daha səmərəli istifadəsinə imkan yaradır.
Media-tur çərçivəsində Zəngilanın elektrik enerjisi ilə təminatı üçün çəkilən 35 kV-luq ÖİN-3 kabel xətti ilə tanış olduq.
“Ağıllı Kənd” Layihəsi – Ağalı Kəndində elektrik enerjisi tam rəqəmsal idarə olunan sistemlə təmin edilib. Ağıllı işıqlandırma sistemi quraşdırılıb və enerjiyə qənaət mexanizmləri tətbiq olunur. İşğaldan azad edilmiş ərazilər Azərbaycanın gələcək inkişafının mərkəzlərindən biri olmaq potensialına malikdir.
Şuşa, Füzuli, Zəngilan, Cəbrayıl, Laçın, Kəlbəcər və digər rayonlarda yeni yarımstansiyalar inşa edilib və fəaliyyətə başlayıb. Elektrik enerjisinin davamlı və dayanıqlı təminatı üçün müasir tipli 110/35/10 kV-luq yarımstansiyalar quraşdırılır.
Yüksək gərginlikli hava xətləri və kabel xətləri yenidən qurulur. Özünüdaşıyan izolyasiyalı naqillər (ÖİN) texnologiyası tətbiq edilir ki, bu da hava şəraitindən asılı olmayaraq enerjinin sabit ötürülməsini təmin edir. Qarabağın yaşıl enerji zonası elan edilməsi çərçivəsində günəş və külək elektrik stansiyalarının yaradılması planlaşdırılır.
Xudafərin və Qız Qalası su elektrik stansiyaları kimi layihələr həyata keçirilir.
"Azərişıq" işğaldan azad edilmiş ərazilərdə müasir və dayanıqlı elektrik şəbəkəsi quraraq həm əhalinin yaşayışı, həm də regionun iqtisadi inkişafı üçün mühüm infrastruktur yaradır. Bu layihələr Qarabağı və Şərqi Zəngəzuru Azərbaycanın enerji baxımından ən innovativ bölgələrindən birinə çevirməkdə mühüm rol oynayır.
Şuşa, Füzuli, Zəngilan, Laçın və digər ərazilərdə elektromobillər üçün enerji doldurma məntəqələri qurulur.
“Azərişıq” ASC və “AzərEnerji” ASC tərəfindən idarə olunan bu məntəqələr müasir standartlara cavab verir.
Stansiyalar bərpa olunan enerji mənbələri ilə işləməyə uyğunlaşdırılır.
Şuşa şəhərində və digər bölgələrdə elektromobillər və elektrik avtobuslarının tətbiqi nəzərdə tutulur.
“Ağıllı Şəhər” və “Ağıllı Kənd” layihələri çərçivəsində elektromobillər üçün xüsusi yollar və infrastruktur yaradılır.
Turizm və ictimai nəqliyyat üçün ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələrinin istifadəsi planlaşdırılır.
Ağalı kəndində elektromobillər üçün xüsusi dayanacaqlar və şarj məntəqələri yaradılıb.
Kəndin bütün nəqliyyat infrastrukturu ekoloji nəqliyyat vasitələrinə uyğun qurulur.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur “Yaşıl enerji zonası” elan edildiyi üçün burada əsasən elektriklə işləyən nəqliyyat vasitələri istifadə ediləcək.
Gələcəkdə elektromobil istifadəsinin genişləndirilməsi üçün daha çox şarj stansiyalarının qurulması nəzərdə tutulur.
Bir sözlə, işğaldan azad edilən ərazilərdə elektrikli nəqliyyatın təşviq edilməsi, həm ekoloji baxımdan təmiz mühit yaratmaq, həm də Azərbaycanın “yaşıl enerji” strategiyasına uyğun olaraq dayanıqlı nəqliyyat sistemini inkişaf etdirmək məqsədi daşıyır. Bu, bölgənin müasir və ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat mərkəzi olmasına töhfə verəcək.
Elnurə Abuşova
