Balinalar haqqında maraqlı faktlar...
19 fevral Balina Günüdür
Dünyanın ən böyük və heyranedici dəniz heyvanlarından biri olan balinalar həm alimlərin, həm də təbiətsevərlərin diqqətini cəlb edib. Bu möhtəşəm heyvanların öyrənilməsi, onların bioloji xüsusiyyətləri, yaşayış mühiti və davranış qaydaları haqqında məlumat toplamaq insanlara dəniz ekosistemlərinin qorunması və sağlamlığı haqqında dərin anlayış verir. Fevralın 19-u bütün dünyada dəniz məməlilərinin müdafiəsi və ya Balina Günü kimi qeyd olunur. Bu gün 1986-cı ildə dünyada balina ovunun qadağan olunması zamanı qeyd edilməyə başlayıb. Dəniz məməlilərinin 200 il ərzində intensiv surətdə ovlanması, onların sayının sürətlə azalması ilə nəticələnib. Bəzi növlər hətta yoxa çıxma təhlükəsi ilə üzləşiblər.
Balinalar dəniz məməlilərinin ən böyük nümayəndələri olaraq müxtəlif növlərə və ölçülərə malikdir. Mavi balina dünyanın ən böyük canlısı olaraq tanınır və bəzi nümayəndələri 30 metrə qədər uzunluğa və 200 ton çəkiyə çata bilər. Bu heyvanlar qidalanma strategiyaları, üzgüçülük bacarıqları və sosial quruluşları ilə də fərqlənir. Balinaların həyatı əsasən onların yaşadıqları dənizlərin səviyyəsində baş verir. Onların dənizdəki həyatları, həm də insanların dəniz mühitlərinə müdaxiləsi ilə sıx bağlıdır. Balinaların qorunması və onlara qarşı təhdidlərin azaldılması dəniz ekosistemlərinin sağlamlığı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.
Balinaların kommunikasiyası
Balinaların kommunikasiya bacarıqları təbiətin ən mürəkkəb və heyranedici fenomenlərindən biridir. Onlar çox inkişaf etmiş və geniş bir səs spektrində ünsiyyət qura bilirlər. Balinaların istifadə etdiyi səslər insan səsindən çox fərqlidir və geniş məsafələrə yayıla bilir.
Miqrasiya...
Balinaların miqrasiya davranışları dünyadakı ən möhtəşəm və uzunmüddətli hərəkətlərdən biridir. Hər il balinalar minlərlə kilometr məsafə qət edirlər. Bu miqrasiya əsasən iki məqsədə xidmət edir: yemək axtarışı və nəsil artırma. Balinaların ən məşhur miqrasiya marşrutları, qışda isti su hövzələrinə doğru gedib, yazda isə daha soyuq sulara geri qayıtmalarını nəzərdə tutur. Bu miqrasiya dövrü balinaların həyat dövrünün təməl bir hissəsidir. Balinalar miqrasiya prosesində çoxsaylı çətinliklərlə üzləşirlər: səyahətləri əsnasında yemək tapmaq, təhlükəli sulara daxil olmaq, təbii fəlakətlər və ya insan fəaliyyəti səbəbi ilə təhdidlərə məruz qalmaq. Bu səbəblə balinaların bu səyahətləri həm onların mövcudluğunun qorunması, həm də bioloji müxtəlifliyin təmin edilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Balina “mahnıları”
Balinalar çoxsaylı növ və alt növlərə sahibdirlər, buna görə də onların hər biri özünəməxsus “dil” və səs tonu ilə ünsiyyət qurur. Məsələn, mavi balina uzun məsafələrə yayılan və çox güclü olan ultrasəs səs dalğaları ilə ünsiyyət qurur. Bu səs dalğaları təkcə yaxın mühitlə deyil, minlərlə kilometr uzaqlıqdakı digər balinalar tərəfindən də eşidilə bilər. Hətta bəzi balina növləri müəyyən bir mahnı oxuyaraq digər balinalarla əlaqə qurur, bu isə onların sosial davranışlarını və digər fərdi xüsusiyyətlərini əks etdirir. Balina “mahnıları” çox mürəkkəbdir və müəyyən mövsümi dəyişikliklərə və ya sosial vəziyyətlərə görə dəyişə bilər. Bir çox alim balinaların bu “mahnı” və səslərinin məqsədini hələ də tam olaraq müəyyənləşdirə bilmir, amma bunun onların nəsil artırma və kommunikasiya prosesləri ilə sıx əlaqəli olduğu məlumdur. Balinaların səs dalğaları, həmçinin digər dəniz canlıları ilə əlaqəli ekosistem davranışlarının baş verməsi üçün çox vacibdir. Balina səsi yalnız ünsiyyət üçün deyil, həm də ekosistemlərdəki digər canlılarla qarşılıqlı təsir yaratmaq üçün istifadə olunur. Tədqiqatçılar balinaların səs ifasında təbiətin və həyatın əsl harmoniyasını tapırlar və bu balinaların nə qədər inkişaf etmiş canlılar olduqlarını bir daha sübut edir.
Balinaların mühafizəsi
Bir vaxtlar balinalar çox sayda ovlanmış və nəsli kəsilmə təhlükəsi ilə üzləşmişdilər. Bununla yanaşı, balina ovçuluğuna qadağa qoyulsa da, indiyə qədər balinaların təbiətinə ciddi təhdidlər mövcuddur. İnsanların dəniz ekosistemlərinə etdiyi müdaxilələr balinaların yaşayış mühitini və həyat dövrünü təhlükə altına alır. Plastik çirklənmə balina növlərinin həyatını davam etdirməsini çətinləşdirir və onları müxtəlif xəstəliklərə qarşı daha həssas edir.
Beynəlxalq qorunma təşkilatları və qanunvericilik müvafiq olaraq balinaların qorunmasına yönəlmiş bir sıra tədbirlər həyata keçirirlər. Məsələn, Beynəlxalq Balina Ovçuluğunu Qadağan edən Komissiya (IWC) balina ovunun qadağan edilməsi və balinaların qorunması üçün bir çox qanun və qaydalar tətbiq edir. Bu təşkilatın məqsədi balina növlərinin bərpası və ekosistemlərin qorunmasıdır.
Yeganə BAYRAMOVA
