Türkiyə turizm sahəsində artan xətt üzrə inkişaf edir. Cəmi 10 il öncə Türkiyənin dünyanın ən yaxşı 5 turizm ölkəsindən biri olduğunu demək, gülüşə səbəb olardı. Bu gün Türkiyə turistlərin ən çox səfər etdiyi dünyanın 5 ölkəsindən biridir. Türkiyə turistləri heyran edən bir ölkədir. Zəngin tarix, gözəl təbiət və dəniz..
Türkiyəyə turizm axının əsas səbəblərindən biri zəngin tarixidirsə, digər amil Türkiyənin milli adət ənənələri, həmçinin dadlı duzlu təamlarının olmasıdır. Son illər içərisində dünyada Türkiyə turizmi ruzigarı əsir. Pandemiyadan sonra Türkiyədə turizm sektorunun yüksələn xətt üzrə inkişafı isə sözsüz düzgün qurulan strategiyanın nəticəsi idi. Bu gün Türkiyə dünya turizmində önəmli ölkələrdən biridir. Qeyd etdiyimiz kimi burada tarixi abidələri çoxluğu da əsas rol oynayır. Türkiyəyə səfər edən turistlər gəzməklə qurtarmayacaq tarixi abidələrlə üz-üzə qalırlar. Bu yazımızda Türkiyənin tarixində önəmli məkanılardan biri olan Cumalıkızık haqqında məlumat verəcəyik.
Cumalıkızık Türkiyənin Bursa vilayətinin Yıldırım rayonunda yerləşən qədim bir yaşayış məskənidir. Bursa şəhər mərkəzindən 11 kilometr məsafədədir. Uludağın şimal ətəyində salınmış və hələ də məskunlaşan beş Kızık kəndindən biridir . Digər Kızık kəndləri: Değirmenlikızık, Fidyekızık, Hamanlıkızık və Derekızık. Bayındırkızık, Dallıkızık, Kızık, Bodurkızık, Ortakızık, Camilikızık, Kiremitçikızık, Kızıkşıhlar və Kızıkçeşmə günümüzə qədər gəlib çatmamışdır.
Cumalıkızık Etnoqrafiya Muzeyi burada yerləşir. 2000-ci ildə YUNESKO tərəfindən Dünya İrs Siyahısına daxil edilmiş Cumalıkızık 2014-cü ildə Bursa ilə birlikdə Dünya İrs Saytı kimi qeydə alınmışdır .
Bu qədim kəndin yaranması təxminən 1300-cü ilə aiddir.
Vəqf kəndi kimi qurulan kənddə tarixi faktura çox yaxşı qorunub saxlanılıb və erkən Osmanlı dövrünə aid kənd mülki memarlıq nümunələri günümüzə qədər gəlib çatıb. Bu xüsusiyyətinə görə çox diqqət çəkən və ziyarət edilən qəsəbəyə çevrilib. Çox vaxt tarixi filmlərin çəkildiyi yerdir.
Uludağın ətəkləri ilə dərələr arasında sıxışan kəndlərə kızıq deyilir. Deyilənə görə, bu kəndin Cumalıkızık adlandırılmasının səbəbi başqa Kızık kəndlərindən olan kəndlilərin cümə namazına toplaşdığı yerdir. Başqa bir rəvayətdə isə Osman bəyin kəndin yarandığı gün cümə olduğu üçün bu kəndə “Cumalıkızık” adını verməsidir.
Kənd çox qədim bir Manav kəndidir və kənddə yaşayan Manavların Bizans imperiyasının son dövrlərində məskunlaşan Qıpçaq / Kuman türkləri ilə qarışmış Oğuz türkləri olduğu iddia edilir . Buna görə də Manavların sarı saçlı, ağ və ya qəhvəyi saçlı, rəngli gözlü və monqoloid fenotipli olmasının səbəbi budur.
Kənd meydanında kəndin keçmişinə aid əşyaların sərgiləndiyi muzey də ( Cumalıkızık Etnoqrafiya Muzeyi ) var. İyun ayında kənddə “Moruq bayramı” keçirilir. Məşhur “Cumalıkızık evləri” söküntü daş, taxta və kerpiçdən tikilir və ümumiyyətlə üçmərtəbəlidir. Yuxarı mərtəbələrdəki pəncərələr şəbəkəli və ya bay pəncərəlidir. Əsas giriş qapılarının tutacaqları və döymələri dəmirdən hazırlanmışdır. Evlər sarı, ağ, mavi və bənövşəyi rənglərə boyanmışdır. Evlərin arasında heç bir səki olmayan, çox dar, daş döşənmiş küçələr var.
Kənd məscidi, məscidin yanındakı Zəkiyə Hatun Çeşmesi və tək günbəzli hamam Osmanlı dövründən qalmışdır. Kənddə Bizans dövrünə aid kilsə xarabalıqları da var . Kənddə sitrus meyvələri , qoz , şabalıd becərilir .
Kəndə yaxın yaşayış məntəqələrində Bizans dövrünə aid müxtəlif izlər var. Bu izlər bizanslıların vaxtilə o bölgədə mövcud olduğunu sübut edir. Digər kəndlərdən fərqli olaraq Cumalıkızık kəndi 1920-1922-ci illər arasında baş verən yunan işğalına qarşı varlığını qoruyub saxlaya bilmişdir. Kənd bu yolla Osmanlı İmperatorluğunun mədəni və tarixi quruluşunu qoruyub günümüzə çatdırmağı bacarmışdır. Tarixi zənginliyi ilə yanaşı, özünəməxsus sosial-mədəni elementləri ehtiva etdiyi üçün mədəni irsdə mühüm rol oynayır. Kəndin təbii tarixinin itirilməməsi üçün müəyyən işlər görülüb. Cumalıkızık Qoruma və Həyatda Kalma Layihəsi bu tətbiqlərdən biridir.
Tarixi quruluşuna görə tez-tez serial və filmlərə səhnə olur. Məsələn, Türkiyənin Qurtuluş Savaşından bəhs edən “Kurtuluş” serialı , Osmanlı İmperatorluğunun qurulmasından bəhs edən “Kuruluş ” serialı və nəhayət Emrah İpekin baş rolda oynadığı “Kınalı Kar” serialı burada çəkilib.
Cumalıkızık Etnoqrafiya Muzeyi 2014-cü ildə açılıb. Böyükşəhər Bələdiyyəsinin və Cumalıkızıkda yaşayan vətəndaşlarımızın dəstəyi ilə yaradılan bu muzeydə Cumalıkızığa gələnlər 700 illik bir kəndin həyat tərzini, mədəniyyətini, adət-ənənələrini görə bilərlər.
Cumalıkızıkdakı evlər son dərəcə məşhurdur. Rəngarəng və alçaq, adətən üçmərtəbəli evlərin interyerləri kənardan göründüyü kimi estetik və nostaljidir. Bura gələndə mütləq evlərin tacı kimi tanınan Küpeli Evini ziyarət etməlisiniz. YUNESKO Assosiasiyasının Layihə Tətbiq Evi olan Küpeli Evi köhnə dövrlərin formatında dizayn edilmişdir. Evdəki bütün əşyaların yalnız Bursada istehsalına üstünlük verilir . Başqa vilayətlərdən gətirilən əşyalar evdə göstərilmir.
2010-cu ildə bərpa olunaraq muzeyə çevrilən evin otaqları kənddə ən çox bitən və kənd sakinlərinin gəliri üçün vacib olan məhsulların adı ilə adlandırılıb.
Cumalıkızık Məscidi və Hamamı
Düz kənd meydanında yerləşən Cumalıkızık məscidi Səlcuqlu memarlığı təsiri ilə diqqət çəkir. Məscidin təxminən 300 illik tarixi ola biləcəyi də bildirilir. Cumalıkızık Məscidinin düz yanında yerləşən Cumalıkızık Hamamı orijinal arakəsmələri və Osmanlı üslublu quruluşu ilə də diqqət çəkir .
Cumalıkızık Muzeyi
Cumalıkızıklıların keçmişdən bəri adət-ənənələrini, mədəniyyətini və tarixini görə biləcəyiniz bu muzey o zamanlar kəndlilərin dəstəyi ilə tikilib və turistlərin ilk dayanacaqlarından biridir.
Cin Aralığı
Cumalıkızık Cin Aralığı çıxılmaz küçənin sonunda yerləşir. Küçənin əvvəlindən burada boşluq olduğunu demək olmaz. Deyilənə görə, müharibə illərində işğalçılar tərəfindən qovulan əsgərlər bu boşluğa girərək birdən-birə gözdən itiblər. ” Onu cinlər qaçırdı?” Bu sözə əsaslanaraq buranı Cin Aralığı adlandırıblar.
Bir sözlə yolunuz qədim Bursaya düşsə, mütləq Osmanlı imperiyasının yarandığı dövrdə qurulan bu qədim Cumalıkızık kəndini ziyarət edin.
Qoşqar Salmanlı
