Hər ikisi yeni dünya nizamı temalı üz qabığında az-çox eyni adları əks etdirirdi. Avropa liderləri də yox idi. “Le Point” qəzetində prezident Ərdoğan, ABŞ prezidenti Tramp, Rusiya lideri Putin və Çin prezidenti CJinping yer alırsa, “The Economist” bu adlara Səudiyyənin vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salmanı və İsrailin qatili baş naziri Netanyahunu da əlavə edilib.
Açıq dünyada həqiqətən bir dəyişiklik var. Qərb mətbuatı bunu etiraf etməsə də, Türkiyə bütün məsələlərin mərkəzində olmaqda davam edir. Məsələn, Trampın açıqlamaları ilə gündəm Qəzzadan Ukrayna-Rusiyaya çevrildiyindən ABŞ və Rusiya nümayəndə heyətlərinin İstanbulda görüşlər keçirdiyini bilirik. Bilirik ki, Ukrayna lideri və Rusiya xarici işlər naziri Ankarada qonaq olublar. Cədvəldən kənarda qalan Avropadan Türkiyənin əhəmiyyətini anladığını göstərən açıqlamalar eşidirik. Bu hadisələr fonunda PKK terrorçularının lideri Öcalanın təşkilata çağırışını dəyişən dünya nizamından ayrı görmək olmaz.
***
Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ilk günlərində bu gün Ağ Evdə oturan Donald Tramp Rusiya əleyhinə açıqlamalar verib, Ukraynaya dəstək lazım olduğunu və Rusiyanın hücumlarına qarşı durmağın vacibliyini dilə gətirib. Həmin Tramp 10 gün ərzində əvvəlcə gözünü Ukraynanın resurslarına dikib, sonra Moskvanı salamlayıb. O, ABŞ nümayəndə heyətini Rusiya nümayəndə heyəti ilə birlikdə Səudiyyə Ərəbistanına gətirib. O, Kiyevə mesaj göndərib: “Ya qiymətli metallar, ya da müharibə”. Əslində o, istədiyinə nail oldu. Ukrayna lideri Zelenskini “Qiymətli metallar” sövdələşməsinə sövq edə bilib. Yəni onun anti-Rusiya fikirləri anti-Ukrayna baxışlarına çevrilib.
Zelenski razılaşmanı qəbul edəndə növbəti dəfə Ukraynanı tərifləyən və Rusiyanı cilovlamaq məqsədi daşıyan bəyanatlar verdi. O, Zelenskiyə böyük hörmət bəslədiyini və ukraynalıların Amerika silahları ilə çox yaxşı döyüşdüyünü bildirib. O, həmçinin Zelenskiyə qarşı diktatura ritorikasından geri çəkilib və Baydeni təqlid etməyə əl atıb. Mətbuat konfransında ikili ciddi mübahisə etsə də, deyəsən, qiymətli metallar müqaviləsi həyata keçəcək. Amma Trampın “müharibə bitdi” ritorikasının nəticəsini hamımız görəcəyik.
İndi gəlin onun Rusiyaya dediklərindən danışaq: “Ukrayna bizimlə sövdələşəndən sonra Rusiya növbəti işğala cəhd etməyəcək”. Amma Tramp Ukraynaya da təhlükəsizlik zəmanəti verməyib. O, bunun üçün Avropa İttifaqını irəli sürüb: “Avropalılar Ukraynanın təhlükəsizliyini təmin edəcəklər”.
Gördüyümüz kimi, Tramp nəsə deyəndə istədiyini əldə etmək üçün dərhal təzyiq və təhdid dilindən istifadə edir. O, həmçinin Ukraynanı qorumaq üçün Avropanı gömrük rüsumu ilə hədələdi. AB də eyni dərəcədə olmasa da, sərt cavab verdi. Prosesin sonu çox güman ki, amerikalıların istədiyi kimi Ukraynanı müdafiə edən Avropa sülhməramlı qüvvələri olacaq.
***
Terroçubaşı Öcalan çağırlş etdi, bəli. Terrorçular silahı ata bilər. Oxşar proses Kolumbiya hökuməti ilə FARC (Revolutionary Armed Forces of Colombia – Kolumbiya İnqilabçı Silahlı Qüvvələri) arasında baş verib. FARC-ın bəzi elementləri silahı yerə qoymaqdan imtina edib və şiddətli toqquşmalar baş verib. Üstəlik, bu üsyankar yaraqlılar həm də narkotik karteli olduğundan, oradan gələn puldan əl çəkmək istəmirdilər. İndi PKK-nın Avropada narkotikdən qazandığı pulları da nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, hər mənada diqqətli olmalı olduğumuz bir proses başlayıb.
PKK terror təşkilatı əvvəlki gücü ilə olmasa da Şimali İraqda varlığını davam etdirir. Onlar Suriyanın demək olar ki, üçdə birini işğal ediblər. Əhəmiyyətli kənd təsərrüfatı və neft yataqlarına nəzarət edir. Türkiyədə siyasiləşən təşkilat – DEM cəbhəsi (Xalqların Bərabərlik və Demokratiya Partiyası) Öcalanın açıqlamalarının PKK-ya ünvanlandığını bildirir. Artıq Suriyadakı terrorçular kürdləri təmsil etmədiklərini bildiriblər. Yəni Türkiyə addım atmaqla bu vəziyyəti nümayiş etdirdi.
Amerikanın ilk açıqlaması da olduqca təəccüblü idi. Türkiyə tərəfindən hər fürsətdə və hər arqumentə cavab olaraq PKK ilə YPG-nin eyni olmadığını, onların terrorla heç bir əlaqəsi olmadığını iddia edən amerikalılar, Türkiyənin Suriyadakı narahatlığının Öcalanın çağırışı ilə aradan qaldırılacağına ümid edirdilər. “Əgər onlar sizin üçün eyni deyildilərsə, niyə bu hadisəni eyni prizmadan gördünüz” – sualı insanı soruşmağa həvəsləndirir. Digər tərəfdən, əgər PKK silahı yerə qoyduğunu bəyan edirsə və YPG “bizimlə heç bir əlaqəsi yoxdur” deyirsə, Vaşinqton Ankaraya “bu vəziyyəti qəbul edin” deməyə çalışırmı?
Suriya Milli Dialoq Konfransı PKK-YPG terror təşkilatının varlığına, güneydəki quldurların təşəbbüslərinə qarşı çıxılacağını göstərdi. İndiyə qədərki inkişaflar göstərir ki, Türkiyə qanuni təhlükəsizlik problemlərini sərhədlərindən kənarda da həll edəcək.
***
Hadisələrin gedişatına baxsaq, Avropa illərdir qarşı çıxdığı tərəfdaşlıq məsələsinə tədricən istiləşməkdədir. AB-nin Xarici Əlaqələr və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndəsi, daha doğrusu, ABİ-nin Xarici İşlər Naziri Kaja Kallas, “Biz özümüzü içəriyə bağlamamalıyıq, Türkiyəyə ehtiyacımız var”, – deyib. Ankaradan da Türkiyə-AB tərəfdaşlığının əhəmiyyəti vurğulanan açıqlamalar gəldi. Görünür, burada səmimiyyət sınağı olacaq.
Çünki illərdir terrorla mübarizəni təhrif edən, Türkiyənin təhlükəsizlik qayğılarına məhəl qoymayan, Türkiyəni Şərqdə və Cənubda “insan hüquqlarının pozulmasında” günahlandıran, guya müdafiə etdiyi bu dəyərlər əsasında Ankaraya qarşı söyüşlər yağdıran Avropanın portreti var. Terror təşkilatının darmadağın edilməsi ilə AB-nin daha arqumentləri qalmayacaq və öz torpaqlarında möhkəmlənmiş, Avropa gənclərini zəhərləyən narkotik alverçisi terrorçulara qarşı necə davranacağı maraq doğurur.
Bundan əlavə, ABŞ-dan asılılığından xilas olmaq istəyən avropalılar Türkiyəni xüsusilə enerji sahəsində bir körpü olaraq görüb, Körfəz və Türk dövlətlərindən tədarük almağa çalışacaqlarmı?
Üstəlik, PKK terror təşkilatının Suriya uzantısı olan YPG bölgəni işğalını DAEŞ təhlükəsi üzərində qurduğu halda, avropalılar üz-üzə gəlmək istəmədikləri Avropalı DEAŞ üzvlərini ələ keçirib, öz hesablarını həll edəcəklərmi? Beləliklə, Suriyadakı PKK təşkilatının darmadağın edilməsində liderlik edəcəklərmi?
