Stokholm, 3 mart, Nərgiz Cəfərli, AZƏRTAC
“Vasaloppet” İsveçin Dalarna əyalətindəki Sälen kəndi ilə Mora şəhəri arasında keçirilən 90 kilometrlik məşhur xizək marafonudur.
AZƏRTAC xəbər verir ki, yarış ilk dəfə 1922-ci ildə keçirilib və İsveç kralı Qustav Vasanın şərəfinə adlandırılıb. “Vasaloppet” ənənəvi olaraq mart ayının ilk bazar günü keçirilir və dünyanın ən nüfuzlu xizək marafonlarından biri hesab olunur.
Marafon 1932, 1934 və 1990-cı illərdə keçirilmədiyi üçün onun 100 illik yubileyi 2024-cü ilə təsadüf edir.
Bir əsrlik tarixi ərzində bu marafon bir çox gözlənilməz hadisələrin, qalmaqalların və qəribəliklərin şahidi olub. Onlardan ən yaddaqalanları aşağıdakılardır:
2024: Startda xaos
2024-cü ildə “Vasaloppet”in yüzillik yubileyi çətin bir il oldu. Temperatur sıfırdan yuxarı, tras isə nəm idi və yarış başlamazdan əvvəl də ciddi problemlər yaranmışdı. Təxminən min iştirakçı tıxac və yuyulmuş dayanacaq səbəbindən vaxtında starta çıxa bilməyib.
“Mən maşından düşüb 11 kilometr piyada getməli oldum”, -deyə xəsarət alan iştirakçılardan biri xatırlayır.
Gecikmələrə görə təşkilatçılar vaxt limitini uzatdılar və bu, bir çox insanın qaranlıqda finişə çatması demək idi.
2016: Finiş xəttində basabas
Qadınların sevimlisi Britta Yohansson Norqren qalib gəlmək üçün mübarizə aparırdı, lakin ilk 100-ə daxil olmaq istəyən kişilər tərəfindən finiş xəttində mane ilə qarşılaşdı. Sonda avstriyalı Katerina Smutna rəqibi Norqreni cəmi üç saniyə qabaqlayaraq finişə birinci çatıb.
Təşkilatçılar qadınların ayrıca xizək yolu olacağını vəd etsə də, bu qaydaya əməl edilməyib.
Norqren daha sonra 2017 və 2019-cu illərdə yarışda qalib gələrək revanş götürüb.
2015: Çəpər qapıları starta mane olub
2015-ci ildə Vsaloppetin işə salınması xaotik bir hadisə idi. İştirakçıları tutan qaldırıcı tor ilişib və çaşqınlıq yaradıb. Səbəb xizəkçinin vaxtından əvvəl konstruksiyaya çırpılması və onu qaldırmaq üçün çox ağır olması olub.
1988: Ortaq qələbə
Marafon tarixində ilk dəfə iki xizəkçi - Anders və Örjan Blomqvist qardaşları rəsmi olaraq qalib olublar. Onlar finiş xəttini birlikdə keçərək qızğın müzakirələrə səbəb olublar.
Təşkilatçılar çempionu müəyyən etmək üçün fotofinişdən istifadə etməyi planlaşdırsalar da, sonda hər iki idmançı qalib elan edilib.
Anders Blomqvist daha sonra bildirib ki, idman çox ciddi olmamalıdır, oyun üçün yer olmalıdır.
1987: Tarixin ən soyuq yarışı
1987-ci il yarışı tarixə ən soyuq yarış ili kimi düşdü. Başlanğıcda hava -35 dərəcə olub, trekin bəzi hissələrində isə temperatur -40-a düşüb.
“Əlbəttə soyuqdur, amma “Vasaloppet”i necə ləğv etmək olar? Bütün iştirakçılar riski gözə alaraq iştirak edirlər. Yarışların həkimi Ulf Hallmarker o vaxt demişdi: "Əgər starta qədər kəmərinizin altında təxminən 100 çətin kilometrlik xizək sürməsəniz, yarışda iştirak etmək sadəcə ağılsızlıqdır".
Qeydiyyatdan keçmiş 12 000 iştirakçıdan yalnız 9 625-i starta çıxa bilib. Bu, o zaman iştirakçıların sayının rekord sayda azalması demək idi.
1982: Fransız fırıldaqçı
1978-ci ildə fransız Jan-Pol Pyerra “Vasaloppet” marafonunu qazanan ilk əcnəbi oldu. 1982-ci ildə o, yenidən finiş xəttini birinci keçdi, lakin tezliklə qələbəsi ləğv edildi.
Məlum olub ki, o, yarış zamanı xizəkləri dəyişib ki, bu da qaydalara ziddir.
Sonda qələbə əsl qalib Lars Frikberqə verildi.
“Mən hər şeyimi verdim, amma finiş xəttinə birinci gələndə hələ də o gözəl hissi yaşaya bilmədim”, deyə fransız xizəkçi əlac edib: “Bu, boş bir hiss idi”.
Qəzəbli Pyerra, öz növbəsində, bu marafonda sonuncu dəfə iştirak etdiyini bildirib.
1973: Qazandığını Bilməyən Qalib
Finlandiyalı xizəkçi Pauli Siitonen marafonun 50 illik yubiley yarışını qazanıb, lakin çempion olduğunu dərhal dərk etməyib. O, xizəklərini mumlamaq üçün dayanan yarış lideri Tomas Maqnussonu necə qabaqladığının fərqinə varmayıb.
O deyib ki, finişə çatdıqdan sonra gümüş medalçı kimi əklil alacağını düşünürmüş.
1966: Finiş xətləri və ilk televiziya yayımı
1966-cı il yarış üçün əlamətdar il oldu – “Vasaloppet” ilk dəfə televiziyada canlı yayımlandı. Bununla belə, bu il finiş xəttində problemlərlə də yadda qaldı. İştirakçıların çoxluğuna görə münsiflər finalçıları qeydiyyatdan keçirə bilmədilər və bu da uzun növbələrə səbəb oldu.
Növbəti il təşkilatçılar ilk dəfə olaraq perfokartlardan istifadə edərək bitmə vaxtlarını qeyd edən avtomatlaşdırılmış vaxt sistemini təqdim etdilər.
1959: Kütləvi saxta başlanğıc
1950-ci illərin son yarışı iştirakçıların sayına görə rekord qırdı. Bununla belə, yarış xaosla başladı - böyük yanlış start təşkilatçıları bütün xizəkçiləri dayandırmağa və yenidən start verməyə məcbur etdi. Nəticədə yarış təxminən yarım saat gecikib.
1928: Qələbəni bölüşdülər, ancaq abidənin üzərində
1928-ci ildə iki xizəkçi Per-Erik Hedlund və Sven Utterström finiş xəttini birlikdə keçməyə qərar verdilər. Lakin təsadüfən çiynini irəli itələdiyi üçün yalnız Hedlund rəsmi qalib elan edilib.
1923-cü ildə ucaldılan obelisk əvvəlcə yalnız Hedlundun adını daşımaq üçün nəzərdə tutulmuşdu.
O deyib: “Əgər hər iki ad həkk olunmasa, bu daşın yox olmasını təmin edəcəyəm”.
Daha sonra onların adları qaliblərin Sälendəki abidəsinə həkk olunub və idmançılar qızıl və gümüş mükafatları birlikdə lehimləyərək medalları özləri bölüblər.
1923: İlk qadın marafonu
Margit Nordin 1923-cü ildə “Vasaloppet”də iştirak edən ilk qadın oldu. O, sonuncu yerdə qərarlaşsa da, tamaşaçılar bu xizəkçini sürəkli alqışlarla qarşılayıblar.
Lakin az sonra təşkilatçılar marafonun zərif cinsin nümayəndələri üçün uyğun olmadığını bildirərək qadınların yarışlarda iştirakını qadağan ediblər.
Yalnız 1979-cu ilə qədər qadınlara “Öppet spår” yeni yarış formatında iştirak etmək imkanı verildi və 1981-ci ildə “Vasaloppet” nəhayət hər kəs üçün açıldı. Bundan əvvəl qadınlar qeyri-qanuni şəkildə iştirak edirdilər - kişi kimi geyinir və ya nömrələr olmadan yarışırdılar.
