Həm şimalda, həm də cənubda baş verən proseslər Türkiyəni çox çətin seçimlər etməyə məcbur edir. ABŞ prezidenti Tramp və vitse prezident Vensin Ukrayna prezidenti Zelenskiyə qarşı hücumları Vaşinqtonda yeni administrasiyanın Moskva ilə razılaşmaq üzrə olduğunu ortaya qoydu. ABŞ-Rusiya razılaşması Türkiyəni çətin vəziyyətə salacaq. Trampın tədricən NATO-dan uzaqlaşması Türkiyənin də üzvü olduğu kollektiv müdafiə sisteminin çökməsinə yol aça bilər. Prezident Ərdoğanın Ukraynanın işğalının ildönümünə cəmi bir həftə qalmış Ankarada Zelenskiyə ev sahibliyi etməsinin və xüsusən də onun məşhur çətir pozasının Moskvada ciddi müzakirə edildiyini təxmin etmək yanlış olmaz. Əslində, Zelenski az qala Ağ Evdən qovulduqdan sonra Ukraynanın Ankaradakı səfirliyinin Ankarada yağışın altında Zelenskiyə çətir tutmuş prezident Ərdoğanın fotosunu paylaşması təsadüfi deyil.
Həm Kiyev administrasiyası, həm də Avropa Mehmetçiki ABŞ-ın geri çəkildiyi Ukrayna tənliyinə gətirməyə çalışır. Prezident Ərdoğanla həm Britaniya, həm də Avropa liderləri arasında artan telefon trafikini bu prizmadan oxumaq mümkündür. Avropa İttifaqı bu həftə sammitində ABŞ-ın Rusiyaya uduzmasını və Ukraynadan imtina etməsini müzakirə etsədə ciddi heç bir qərar alınmadı. Mətbuatda yer alan xəbərlər AB-nin əlini cibinə qoyub təxminən 700 milyard avroluq müdafiə fondu yaradacağına işarə edir. Bu fondun 110 milyard avrosunun Ukrayna üçün istifadə olunacağı bildirilir.
Çox güman ki, Avropa İttifaqı bunun əvəzini ödəmək və Türkiyəni Suriyalı qaçqınlarla bağlı razılaşmada olduğu kimi Ukrayna tənliyinə gətirmək istəyəcək. Və çox təəssüf ki, Türkiyə bu hadisələrlə dərin iqtisadi böhrana düşdü. Türkiyənin Ukrayna tənliyinə, üstəlik Zelenski administrasiyasının tərəfinə keçməsinin onsuz da kövrək olan Ankara-Moskva münasibətlərini daha da problemli hala gətirməsi qaçılmazdır.
Putin və Netanyahu tandemi
Cənubda İsrail boş durmur. Suriyanın cənubunu işğal etməklə yanaşı, həm də Rusiyanın Latakiya və Hmeymimdəki bazalarını qorumaq üçün lobbiçilik edir. Beynəlxalq mətbuatda Netanyahunun bu məsələ ilə bağlı Tramp administrasiyasına az qala təzyiq göstərdiyi bildirilirdi. İsrailin ABŞ-da hazırkı Tramp administrasiyasına təsiri çox böyükdür. Təbii ki, Tramp Putinlə sülh bağladıqdan sonra ABŞ-ın ən yaxın müttəfiqi olan İsrailin Moskva ilə daha sıx əlaqələr qurmasına yol açılacaq. Rusiyanın Suriyadakı hərbi bazalarının davam etdirilməsi İsrail üçün Dəməşqdəki hərəkətləri məlum olmayan HTS administrasiyasına qarşı “təhlükəsizlik klapanı” olacaq. Üstəlik, Rusiyanın Suriyaya yenidən addım atması Türkiyənin bu ölkədəki təsirini xeyli məhdudlaşdıracaq. Təl-Əviv üçün tam qazan-qazan(win-win) ssenarisi. Həm Suriyada, həm də Ukraynada baş verən son hadisələr Türkiyə üçün ciddi dilemmalar yaradır. Ankaranın çox diqqətli davranmasının vaxtıdır.
Pərviz Əliyev
visiontv.az
