Nadir torpaq metalları getdikcə daha çox diqqət mərkəzinə çevrilir, çünki smartfonlardan külək turbinalarına qədər bir çox məhsula olan tələbat artır. Hökumətlər isə bu strateji materialların etibarlı təchizatını təmin etməyə çalışırlar.
Valyuta.Az "Reuters"ə istinadən bu metallar haqqında əsas məlumatları təqdim edir:
Nadir torpaq metalları nədir?
Nadir torpaq metalları 17 elementdən ibarət bir qrupdur. Bunlara 15 gümüşü-ağ rəngli metal – lantanoidlər (lanthanidlər), eləcə də skandium və ittrium daxildir.
Onlar nə üçün istifadə olunur?
Bu metallar bir çox sahədə, o cümlədən istehlak elektronikası, elektrik nəqliyyat vasitələri, təyyarə mühərrikləri, tibbi avadanlıqlar, neft emalı və hərbi tətbiqlərdə – məsələn, raketlər və radar sistemlərində istifadə edilir.
Ən böyük istehsalçı haradır?
Çin qlobal mədən hasilatının təxminən 60%-ni, emal və daimi maqnit istehsalının isə 90%-ni təmin edir. Pekin nadir torpaq metalları üçün hasilat, əritmə və ayırma kvotaları müəyyən edir və bunlar qlobal təchizatın vəziyyətini qiymətləndirmək üçün diqqətlə izlənilir.
Onların adları nədir?
Dövri cədvəldəki ardıcıllıqla bu elementlər bunlardır: skandium, ittrium, lantan, serium, prazeodim, neodim, prometium, samarium, europium, qadolinium, terbium, disprosium, holmium, erbium, tulium, ytterbium və lutetium.
Ən çox yayılanları
Lantan və serium ən çox rast gəlinən nadir torpaq metalları sırasındadır. Lantan kamera linzaları və işıqlandırmada, serium isə daxili yanma mühərriklərinin emissiyalarını azaltmaq üçün katalitik çeviricilərdə istifadə olunur. Neodim və prazeodim isə elektrik nəqliyyat vasitələrinin mühərriklərində və külək turbinalarında istifadə olunan daimi maqnitlər üçün vacibdir.
Onlar həqiqətən nadirdir?
Bu metallar əslində nadir hesab edilmir; bəziləri, məsələn, qurğuşundan daha çox yayılmışdır. Lakin onlar adətən yer qabığında az miqdarda və bir-biri ilə qarışıq halda mövcuddur. Buna görə də, iri filiz yataqlarını tapmaq çətin və onların çıxarılması baha başa gəlir.
Onların ətraf mühitə təsiri nədir?
Nadir torpaq metalları emal edilərkən çox vaxt həlledicilərdən istifadə olunur ki, bu da torpağı, suyu və atmosferi çirkləndirə biləcək zəhərli tullantılar yaradır. Daha ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyalar hazırlanır, lakin hələ geniş miqyasda tətbiq edilmir.
Bəzi nadir torpaq filizlərində radioaktiv torium və ya uran olur və bu maddələr adətən turşu ilə ayrılır. Buna görə də, bu sahənin inkişafı sağlamlıq və ətraf mühitə dair ciddi tənzimləmə maneələri ilə üzləşir.
Rəhim
