Bakı. Trend:
Ermənistan hökuməti ölkənin Avropa İttifaqı və Belçikadakınümayəndəliyində hərbi attaşe vəzifəsinin təsis edilməsinitəsdiqlədi. Bu, İrəvan tərəfindən Aİ strukturlarına göndərilən ilkhərbi attaşedir. Daha əvvəl, 2024-cü ilin fevralında, NATO-dakınümayəndəlikdə oxşar bir vəzifə yaradılmışdı.
Qərarın izahında bu addımın Ermənistanın Aİ və Belçika iləmüdafiə sahəsində əməkdaşlığının intensivləşməsi ilə əlaqədarolduğu vurğulanır. Əsas amillər arasında Avropa Sülh Fonduçərçivəsində ölkəyə dəstək, Aİ-nin böhranların həlli missiyalarındaiştirakla bağlı danışıqların başlanması, habelə Brüssel ilə yeniəməkdaşlıq gündəliyində təhlükəsizlik və müdafiə komponentləriningücləndirilməsi göstərilir.
Əməkdaşlığın əsas alətlərindən biri Ermənistanın Azərbaycanlasərhədində fəaliyyət göstərən Aİ-nin mülki missiyasıdır. Onunmüşahidəçiləri 2023-cü ilin fevralında fəaliyyətə başlayıb və2024-cü ilin yanvarın 30-da Aİ Şurası missiyanın mandatını daha ikiil müddətinə uzadaraq, onun maliyyələşdirilməsi üçün 44 milyon avroayırıb. Missiyanın tərkibinə Aİ-nin 25 ölkəsindən və Kanadadan olan200-dən çox şəxs daxildir.
Monitorinq adı altında fəaliyyət göstərən missiya əslindəkəşfiyyat məlumatlarının toplanması ilə məşğuldur və bu məlumatlarRusiya, Azərbaycan və İran əleyhinə istifadə edilə bilər. 2022-ciildə İrəvan KTMT çərçivəsində sabitləşdirici tədbirləri qəbuletsəydi, hazırkı təhdidlərin bir hissəsindən yayına bilərdi, lakino zaman Ermənistan hakimiyyəti Qərb tərəfdaşlarını seçdi.
Beləliklə, Avropa İttifaqı Cənubi Qafqazda açıq şəkildə özgeosiyasi prioritetlərini nümayiş etdirir ki, bu da təkcə regionalsabitliyi sarsıtmır, həm də Aİ-nin guya müdafiə etdiyi prinsiplərəziddir. Brüsselin növbəti addımı Ermənistanla hərbi əməkdaşlığıgenişləndirmək, Avropa Sülh Fondundan əlavə maliyyə vəsaitiayırmaq, Ermənistana hərbi attaşe göndərmək və Aİ missiyasınınAzərbaycanla sərhəddə qalma müddətini uzatmaqdır.
Bu addımlar sübut edir ki, Aİ geosiyasi qarşıdurmada tərəf seçibvə açıq şəkildə Ermənistanın hərbi ambisiyalarını dəstəkləyir.Üstəlik, belə bir siyasət regionda davamlı sülh perspektivlərinitəhlükə altına atır.
Avropa İttifaqı Ermənistanın müdafiəsini gücləndirmək adıaltında bu ölkəyə əlavə 10 milyon avro ayırmağı planlaşdırır. Butəşəbbüs artıq Estoniyanın baş naziri Kaya Kallas tərəfindəndəstəklənərək Aİ Şurasının müzakirəsinə təqdim edilib.
Bəlli ki, vəsait Avropa siyasətçilərinin iddia etdiyi kimi“təhlükəsizliyin təmin edilməsi” üçün ayrılmayıb. Əksinə,Ermənistanın silahlandırılmasına yönəldiləcək ki, bu da onunhərbiləşdirilmə kursunu və sülh danışıqlarından imtina etməsinidaha da gücləndirəcək.
Bu, tək bir qərar deyil, Aİ-nin Ermənistanı regionda müttəfiqkimi gücləndirmək strategiyasının davamıdır.
Fransa Ermənistanın silahlandırılmasının əsas təşviqatçısıdır.Paris artıq İrəvana Mistral zenit raketləri, Bastion zirehlimaşınları və uzaqmənzilli artilleriya göndərib.
Almaniya Ermənistana qeyri-letal hərbi avadanlıqların tədarükünüelan edib ki, bu da gələcək silah təchizatının ört-basdır edilməsiüçün bir vasitə ola bilər.
Aİ ümumiyyətlə, regionda hərbi iştirakını genişləndirir vəfaktiki olaraq Brüssel və Parisin kəşfiyyat agentləri kimi çıxışedən müşahidəçi missiyasının müddətini uzadır.
Aİ Azərbaycan və Gürcüstanda nüfuzunu itirdikdən sonra geosiyasiuğursuzluqlarını kompensasiya etmək üçün Ermənistanı əsastərəfdaşına çevirməyə çalışır.
Azərbaycan müstəqil xarici siyasətini gücləndirib, Türkiyə,Rusiya və Asiya ölkələri ilə əlaqələrini fəal inkişaf etdirir ki,bu da Brüsseli narahat edir.
Gürcüstan isə daxildəki vəziyyəti destabilizasiya etməkcəhdlərinə baxmayaraq, Qərbin təzyiqlərinə boyun əymir. Aİ və ABŞTbilisini müstəqil siyasətindən imtina etdirməyə nail olabilməyib.
Ermənistansa Brüsselin və Parisin tələblərini yerinə yetirməyəhazır olan rahat bir tərəfdaşa çevrilib. Bu, ona maliyyə və hərbidəstək qarşılığında edilən güzəştlərin nəticəsidir.
Beləliklə, Aİ Ermənistanda revanşist meylləri dəstəkləməyə davamedir, baxmayaraq ki, bu kursun perspektivsiz olduğu açıq-aydıngörünür.
Ermənistan hökumətinin ölkənin Aİ və Belçikadakınümayəndəliyində hərbi attaşe vəzifəsi təsis etməsi narahatedicibir siqnaldır.
Bu qərar Ermənistanın Aİ ilə hərbi əməkdaşlığının sistemlisəviyyəyə keçdiyini göstərir.
2024-cü ilin fevralında Ermənistan artıq NATO yanında hərbiattaşe göndərmişdi və indi Aİ-nin hərbi strukturlarında damövcudluğunu möhkəmləndirir.
Aİ Ermənistanla münasibətlərdə təhlükəsizlik komponentinigenişləndirməkdə davam edir və bu, uzunmüddətli hərbi əməkdaşlığıntəməlini formalaşdırır.
Avropa Sülh Fondu çərçivəsində Ermənistana dəstək və ölkənin Aİböhranların həlli missiyalarına daxil edilməsi ilə bağlı aparılandanışıqlar Brüsselin Ermənistanı Avropanın hərbi-siyasiproseslərinə cəlb etməyə çalışdığını göstərir.
Bu isə regionda yeni gərginlik ocağının yaranmasına gətiribçıxaracaq, çünki Ermənistan ordusunun gücləndirilməsi İrəvanınaqressiv addımlarının artmasına səbəb olacaq.
Aİ təkcə Ermənistanı silahlandırmır, həm də Azərbaycanlasərhəddəki müşahidə missiyasının müddətini uzadır.
2023-cü ildən etibarən bu missiyanın Ermənistan sərhədində200-dən çox nümayəndəsi fəaliyyət göstərir.
2024-cü ilin yanvarında Brüssel onların mandatını daha iki ilmüddətinə uzadaraq, 44 milyon avro ayırıb.
Missiyanın tərkibində Aİ-nin 25 ölkəsinin və Kanadanınnümayəndələri var ki, bu da Qərbin regionda uzunmüddətliplanlarının olmasını təsdiqləyir.
Moskva artıq bildirib ki, Aİ missiyası monitorinq deyil, Qərbinmaraqlarına xidmət edən kəşfiyyat məlumatlarının toplanması iləməşğuldur.
Əslində, Aİ bu missiyadan regiondakı vəziyyətə nəzarət etmək vəMoskva ilə Bakının mövqelərini zəiflətmək üçün bir alət kimiistifadə edir.
Aİ-nin Ermənistana münasibətdə həyata keçirdiyi siyasət regiondadavamlı sülh perspektivlərini məhv edir.
Ermənistanın silahlandırılması yeni münaqişənin baş verməehtimalını artırır. Qərbin tədarük etdiyi bütün silahlar qaçılmazşəkildə Azərbaycan sərhədinə yerləşdiriləcək ki, bu da onlarıavtomatik olaraq legitim hərbi hədəfə çevirir.
Aİ missiyasının mandatının uzadılması gərginliyi dərinləşdirir.Qərb bu mexanizmdən Azərbaycana təzyiq vasitəsi kimi istifadə edirki, bu da qarşıdurmanın daha da güclənməsinə gətirib çıxarır.
Ermənistan sülh yolunu seçmək əvəzinə Qərbin alətinəçevrilir.
Son illərdə Ermənistan Avropa İttifaqı və digər Qərb ölkələriilə hərbi əməkdaşlıq sahəsində nəzərəçarpacaq aktivlik nümayişetdirir. O, silah tədarükü mənbələrini şaxələndirməyə və müdafiəimkanlarını gücləndirməyə çalışır. Bu addımlar həm hərbi xərclərinartırılmasını, həm də Qərb tərəfdaşları ilə əlaqələrindərinləşdirilməsinə yönəlmiş institusional dəyişiklikləri əhatəedir.
44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistan hərbibüdcəsini əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. 2020-ci ildə hərbi xərclər785 milyon dollar təşkil edirdisə, 2023-cü ildə bu rəqəm 1,3milyard dollara çatdı. 2024-cü il üçün isə bu göstərici 1,4 milyarddollar səviyyəsində planlaşdırılır.
Bu dövrdə Ermənistanın əsas silah tədarükçüləri Rusiya, Fransavə Hindistan olub. Lakin 2022-ci ildə Ukraynadakı müharibəninbaşlanmasından sonra Rusiyadan tədarüklər azaldı və bu, İrəvanıHindistan da daxil olmaqla digər ölkələrlə əməkdaşlığıgücləndirməyə məcbur etdi. Ermənistan Hindistandan Pinaka reaktivyaylım atəşi sistemləri, Konkurs tank əleyhinə raket komplekslərivə digər silahların tədarükünə dair müqavilələr bağladı.
Aİ ilə hərbi əməkdaşlığın genişləndirilməsi çərçivəsindəErmənistan bir sıra konkret addımlar atır. Belə ki, ötən ilinfevralında Ermənistan hökuməti Avropa İttifaqı və Belçikadakı daiminümayəndəliyində hərbi attaşe vəzifəsi təsis etdi. Bu, ErmənistanınAİ-də hərbi attaşe təyin etdiyi ilk haldır və İrəvanın Avropastrukturları ilə hərbi əməkdaşlığını gücləndirmək istəyinigöstərir. Xatırladaq ki, 2023-cü ilin noyabrında Ermənistan Aİ iləqeyri-letal silahların tədarükü məsələsini müzakirə edib. Bu,ölkənin hərbi yardım mənbələrini şaxələndirmək və ənənəvitərəfdaşlardan asılılığını azaltmaq istəyini əks etdirir. Elə həminilin sentyabrında İrəvanda PanEuropa Armenia təşkilatı təsisedilib. Bu təşkilatın məqsədi Ermənistanın Avropa İttifaqınainteqrasiyasına dəstək vermək və Aİ-yə üzvlüyünü təşviq etməkdir.Bu, İrəvanın Avropa strukturları ilə daha sıx inteqrasiyaya meyletdiyini göstərir.
Moskva Avropa İttifaqının Ermənistandakı mövqeləriningüclənməsindən narahatdır. Rusiya rəsmiləri bildirir ki, Aİmissiyası guya monitorinq həyata keçirdiyini bəyan etsə də, əslindəQərbin maraqlarına xidmət edən kəşfiyyat məlumatlarının toplanmasıilə məşğuldur. Bu fəaliyyət isə Rusiya, Azərbaycan və İranınmaraqlarına qarşı yönəlib. Ermənistanın hərbi potensialınıngücləndirilməsi və onun Qərb ölkələri ilə əməkdaşlığınıngenişlənməsi regionda qüvvələr balansının dəyişməsinə səbəb olabilər. Bu, qonşu dövlətlər arasında narahatlıq doğurur və mövcudmünaqişələrin sülh yolu ilə həllini çətinləşdirir.
Ermənistanın silah tədarükünü şaxələndirmək və Aİ ilə hərbiəməkdaşlığı dərinləşdirmək cəhdləri onun yeni geosiyasi reallıqlarauyğunlaşmaq və dəyişən beynəlxalq mühitdə təhlükəsizliyini təminetmək istəyi ilə izah oluna bilər. Lakin bu addımlar bütün regionaloyunçuların maraqlarını nəzərə alan və Cənubi Qafqazda sabitliyinqorunmasına yönəlmiş ehtiyatlı yanaşma tələb edir.
İkinci Dünya müharibəsindən sonra aqressiv ölkələrin tərksilahedildiyi kimi, Ermənistan da silahlanmamalıdır.
Qərb İrəvanı hərbiləşdirir və onu revanşist ambisiyalara sövqedir. Lakin bu kurs iflasa məhkumdur.
Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edib və mövcudstatus-kvonun dəyişdirilməsinə icazə verməyəcək.
Ermənistanın hər hansı yeni təxribatı cavabsız qalmayacaq və bu,yalnız onun vəziyyətini daha da ağırlaşdıracaq.
Aİ və Fransa erməni ordusuna nə qədər maliyyə ayırsa da, bu,geosiyasi reallıqları dəyişməyəcək - Cənubi Qafqazda əsas roluAzərbaycan oynayır.
Aİ-nin “müstəqil Ermənistan” mifini canlandırmaq və onu regiondahərbi forposta çevirmək cəhdləri yalnız vəziyyəti daha dagərginləşdirəcək. Brüssel sülhə töhfə vermək əvəzinə yeniqarşıdurma alovlandırır və bu, İrəvan üçün növbəti məğlubiyyətlənəticələnəcək.
