Əvvəlki illərdə sosial media əsasən gənclərin platforması olaraq qəbul edilirdi. Lakin bu gün sosial şəbəkələrdə nənələr, babalar, əmilər, xalalar da xeyli aktivdir. Bu dəyişiklik bəzən həddindən artıq diqqət çəkir, çünki yaşlı nəsil bir növ gənclərin stilini mənimsəyir, onların hərəkətlərini təkrarlayır və özlərini bu dünyada gənc kimi göstərməyə çalışır. Məsələn, TikTok-da 60 yaşlı bir şəxsin gənclərin ən populyar rəqs "challenge"-lərində iştirak etməsi, Instagram-da gənclər üçün nəzərdə tutulmuş makiyaj videoları çəkməsi və ya YouTube-da gənc düşüncəli motivator kimi özünü təqdim etməsi ənənəvi sosial media təcrübəsi ilə heç uyğun gəlmir. Bu prosesdə sual yaranır: Bu davranışlar həqiqətən həmin insanların təbii təzahürü, yoxsa sosial mediada daha çox yer tutmaq üçün göstərilən süni cəhddir?
Yaşlı nəsil sosial mediada təcrübəsiz olduğundan, onların bəzən rəqəmsal aləmdə olduqca riskli vəziyyətlərə düşməsi də mümkündür. 2022-ci il Stanford Universiteti araşdırmasına görə, 60 yaşdan yuxarı şəxslər sosial mediada saxta xəbərlərə inanmağa daha çox meyillidirlər. Onlar tez-tez yalan məlumatlara, saxta səhifələrə düşür və tanımadıqları insanlara şəxsi məlumatlarını verirlər. Bu isə onların rəqəmsal dünyada var olma arzusunun ciddi nəticələrə yol açmasına səbəb ola bilər.
Sosial mediada risklərdən qorunmağın ən yaxşı yolu məlumatlı olmaqdır. Yaşlı insanlar internet təhlükəsizliyi barədə gənclər qədər məlumatlı deyillər. Bu da onları rəqəmsal aləmdə manipulyasiya edilməyə açıq edir. Bütün bunlar, sosial şəbəkələrdə yaşlıların gənclər kimi görünməyə çalışmasının nəticəsi ola bilər, amma əslində bu, yalnız onların təbii həyat tərzini təkrarlamağa cəhd etmələridir.
Yaşlıların sosial şəbəkələrdə gənclərin həyat tərzini mənimsəmə cəhdləri ilə bağlı digər bir maraqlı məsələ sosial medianın yaratdığı ironiyadır. Bir tərəfdən, yaşlılar, sosial mediada aktiv olaraq gənclərlə ünsiyyət qurmağa çalışırlar. Digər tərəfdən isə, onların sosial şəbəkələrdə göstərdikləri davranışlar öz yaş qruplarından tamamilə fərqli və qeyri-təbii olur. Məsələn, 50 yaşdan sonra birdən-birə "qardaş", "bro", "efsane" kimi ifadələrdən istifadə etməyə başlayan insanlar, əsasən, sosial mediada gənclərin üslubunu mənimsəyir. Bununla yanaşı, 60 yaşlı şəxsin 20 yaşlı gənc kimi rəqs etməsi və ya gənc düşüncəli motivator kimi özünü təqdim etməsi, izləyicilər tərəfindən bəzən "gülməli" və qeyri-ciddi bir davranış kimi qəbul edilir.
Yaşlılar üçün sosial media yalnız ünsiyyət deyil, eyni zamanda özlərini sübut etmək vasitəsidir. Gənclər isə bunu əsasən bir oyun kimi görürlər. Gənclər üçün "like", "comment", "share" kimi funksiyalar sadəcə bir oyun kimidir, amma yaşlılar üçün bu, çox ciddi bir məsələ olur. Onlar "niyə məni bəyənmədilər?", "niyə izləyicim azdır?", "niyə məşhur ola bilmirəm?" kimi suallarla üzləşir, nəticədə özlərini daha uyğun hala gətirmək üçün süni şəkildə davranışlarını dəyişdirirlər. Bu isə onları narahat edir və sosial mediada daha çox qəbul olunmalarını istəyirlər.
Yaşlı nəsil sosial mediada gənc yaşlarda olduğu kimi davranmaq istədikdə, bu, yalnız özlərinə deyil, həm də cəmiyyətə və yaxınlarına mənfi təsir göstərə bilər. Məsələn, 50-60 yaşlı insanlar gənc kimi görünmək uğrunda çalışarkən, bəzən real həyatda öz yaşlarının dəyərlərini unudurlar. Bu da təbii şəkildə yaşlı insanın öz təcrübəsini və həyat fəlsəfəsini təhrif edir.
Genişləndirilmiş yaş kateqoriyalarını bir-birinə qarışdırmaq çox zaman gözlənilən nəticə vermir. Yaşlıların sosial mediada gənc yaşlarında olduğu kimi davranmağa çalışmaları, əslində onların öz təbii həyat tərzindən uzaqlaşmalarına səbəb olur. Bu prosesdə insanlar həm öz yaş qruplarından tamamilə ayrılır, həm də gənclər tərəfindən təbii qəbul edilmir. Sosial media hər kəs üçün açıq olsa da, bu aləmdə öz təbii davranışları ilə var olmaq daha uğurludur. Yaşlılar üçün öz yaşlarını və təcrübələrini önə çıxarmaq, gənclərin dünyasında uyğunlaşmaqdan daha vacibdir.
Zeynəb Rzayeva
