Hər səhər yuxudan oyananda çoxumuzun ilk fikri bir fincan isti kofe içmək olur. Bu sadə içki günə enerji ilə başlamağın əsas ritualına çevrilib. Ancaq kofe təkcə gündəlik vərdiş deyil, eyni zamanda mlrd.larla dollar dəyərində olan qlobal iqtisadiyyatın bir parçasıdır. Dünyada hər gün təxminən 2,25 mlrd. fincan kofe istehlak edilir.
Bəs bir fincan kofenin arxasında hansı iqtisadi proseslər dayanır?
Kofenin qısa tarixi
Kofenin mənşəyi haqqında ən məşhur əfsanə IX əsrə aid edilir. Rəvayətə görə, Efiopiyalı çoban Kaldi keçilərinin kofe ağacının giləmeyvələrini yedikdən sonra daha enerjili və hərəkətli olduğunu müşahidə edir. Bu kəşfdən sonra kofe Yaxın Şərqdə, xüsusilə Yəməndə geniş yayılır. XVI əsrdə Osmanlı İmperiyasına gətirilən bu içki daha sonra Avropaya və bütün dünyaya yayılır. XVII əsrdə Avropanın əsas şəhərlərində kofe evləri (qəhvəxanalar) fəaliyyətə başlayır və burada intellektual müzakirələr aparılır. Bu gün isə kofe həm sosial həyatın, həm də iqtisadiyyatın ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Kofe bazarının qlobal gücü
Kofe, neftdən sonra dünyada ən çox ticarət edilən ikinci xammaldır. 2023-cü ildə qlobal kofe bazarının dəyəri təxminən 460 mlrd. dollar olub və bu rəqəmin hər il artacağı gözlənilir. Kofe sənayesi təkcə iri kofe dükanlarını və şirkətləri əhatə etmir. Bu sektorun içində fermerlər, vasitəçilər, emal zavodları, ixracatçılar, nəqliyyat şirkətləri və brendlər var.
Əsas istehsalçı ölkələr
Dünyada 70-dən çox ölkə kofe istehsalı ilə məşğuldur. Ən böyük istehsalçılar isə bunlardır:
- Braziliya – Dünyada istehsal edilən kofenin 35%-i buradan gəlir.
- Vyetnam – Əsasən "Robusta" növü üzrə liderdir və daha ucuz kofe istehsal edir.
- Kolumbiya – Keyfiyyətli "Arabica" sortu ilə məşhurdur.
- Efiopiya – Kofenin vətəni hesab edilir və burada müxtəlif ləzzət profilləri olan növlər yetişdirilir.
Bu ölkələrdə milyonlarla insan kofe sektorunda çalışır. Fermerlər üçün kofe yeganə dolanışıq mənbəyi olduğu üçün qiymətlərin dəyişməsi onların iqtisadi vəziyyətinə ciddi təsir edə bilər.
Bir fincan kofe niyə bahadır?
Kofe qiymətləri təkcə fermerlərin əməyindən asılı deyil. Onun dəyərinə təsir edən bir neçə əsas faktor var:
İqlim dəyişikliyi
Qlobal istiləşmə və hava şəraitinin dəyişməsi kofe plantasiyalarını ciddi təsir altına salır. Temperaturun yüksəlməsi və quraqlıq kimi problemlər məhsuldarlığın azalmasına səbəb olur, bu da bazarda qiymətlərin artmasına gətirib çıxarır.
Nəqliyyat və logistika xərcləri
Kofe əsasən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə istehsal edilir, amma onun əsas istehlak bazarları ABŞ, Avropa və Asiyadır. Bu səbəbdən, nəqliyyat və gömrük xərcləri də kofenin qiymətinə ciddi təsir edir.
Brendləşmə və marketinq
Məşhur kofe markaları, məsələn, "Starbucks", "Costa Coffee", "Lavazza", "Nescafe" və digərləri, öz nüfuzlarını qorumaq üçün yüksək marketinq xərcləri çəkirlər. Kofe dükanlarının konsepti, qablaşdırma və xidmət səviyyəsi də qiymət fərqini yaradan amillərdəndir.
Kofe biznesində innovasiyalar və gələcək perspektivlər
Kofe sənayesi daim inkişaf edir. Son illərdə texnologiya və innovasiyalar kofe istehsalına və istehlakına ciddi təsir göstərir:
- Ağıllı kofe aparatları – İOT texnologiyası sayəsində istifadəçilər smartfonları ilə kofe aparatlarını idarə edə bilirlər.
- Kofe tullantılarının təkrar emalı – Bəzi şirkətlər kofe çöküntülərindən kosmetika və bioloji yanacaq hazırlamaq üçün istifadə edirlər.
- Genetik modifikasiya və yeni sortlar – Elm adamları iqlim dəyişikliyinə davamlı kofe növləri yetişdirməyə çalışırlar.
Hər səhər içdiyimiz bir fincan kofe sadəcə bir içki deyil, böyük bir iqtisadiyyatın əsas hissəsidir. Onun arxasında dayanan istehsalçılar, logistika və marketinq şəbəkəsi kofenin qiymətini və keyfiyyətini formalaşdırır. Gələcəkdə isə istehlakçılar daha çox ekoloji cəhətdən təmiz və fərdi zövqlərə uyğun kofelərə üstünlük verəcəklər.
Rəhim / Valyuta.Az / SƏHƏR OXUSU
