Trampın elan etdiyi və ABŞ-da tənəzzülü təhdid edən “keçid dövrü” fonunda Çin özünü qlobal iqtisadiyyatın əsas mühərriki elan edib. Bazar ertəsi ABŞ fond bazarları ən dərin enişini yaşadı. Bundan sonra Amerika prezidenti böyük biznes nümayəndələri ilə görüşür. Çin səlahiyyətliləri daxili istehlak üçün yeni stimullar da daxil olmaqla Çin iqtisadiyyatında beş faizlik artım vəd edir. Pekin ABŞ-ı iqtisadi "fırıldaq" haqqında danışmağı dayandırmağa çağırıb.
Çin dövlət mediası bildirib ki, hazırda Çin qlobal iqtisadi inkişafın əsas mühərrikidir. Qlobal iqtisadiyyatın kifayət qədər güclü böyümə sürücülərinin olmadığı və təktərəflilik və proteksionizmin artdığı bir şəraitdə Çin 2025-ci ildə ÜDM-in təxminən 5% artımına nail olmağı qarşısına məqsəd qoyub.
“ÜDM-i 5% artırmaq istəyi güc və inam nümayiş etdirir. Ötən il xarici təzyiqlərə və artan daxili problemlərə baxmayaraq, Çin sosial-iqtisadi inkişaf məqsədlərinə uğurla nail oldu. İqtisadiyyatın ümumi həcmi ilk dəfə olaraq 130 trilyon yuanı (18 trilyon dollar) ötdü və artım tempi dünyada ən yüksək göstəricilərdən birinə çevrildi”, – “Renmin Ribao” qəzeti yazır.
Bu ərəfədə Çin xarici ticarət qanunvericiliyinə yenidən baxacağına söz verdi. Bu, Pekinin idxal olunan Çin mallarına rüsumların artırılmasına və ABŞ Prezidenti Donald Tramp administrasiyasının digər qeyri-dost hərəkətlərinə cavab olaraq atdığı addımlardan biri olmalıdır.
Ötən il Çin qlobal iqtisadiyyatın inkişafına təxminən 30% töhfə verib və onun artımının əsas mühərriki olub, Çin səlahiyyətliləri bildirir. Onlar 2025-ci ildə yüksək ÜDM-in artım templərini qoruyub saxlamağa söz verirlər, baxmayaraq ki, “ölkə üçün xarici mühit daha mürəkkəb və sərtləşib və iqtisadiyyatın bərpası üçün zəmin qeyri-sabit olaraq qalır”. Çin yüksək iqtisadi artım templərini qoruya bilsə, bu, bütün dünyada "çoxaltma effekti"nə səbəb olacaq. Bununla bağlı Çinlilər Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF), Dünya Bankı, Goldman Sachs, İsveçrə Bankı Korporasiyası və başqalarından Çinin bu il iqtisadi artımı ilə bağlı gözləntilərin artdığını misal gətirirlər. Çinlilər əcnəbilərdən gələn proqnozların artımını “Çin iqtisadiyyatının dinamikasının daha dərin təhlilinin nəticəsi” kimi izah edirlər.
Bu arada, mal və xidmətlərin həddindən artıq istehsalı əlamətləri fonunda Çində iqtisadi artım deflyasiyadan əziyyət çəkə bilər. Heç kimə sirr deyil ki, istehlak qiymətlərinin aşağı düşməsi istehlakçı və iqtisadi fəaliyyətin ən güclü əyləclərindən biridir. Çində istehlak qiymətlərinin (CPI) fevral ayında illik müqayisədə 0,7% azaldığına dair hesabatlar ortaya çıxdı. Deflyasiya bir ildən artıq müddətdə ilk dəfə - 2024-cü ilin yanvarından bəri qeydə alınıb. Çində ərzaq qiymətləri keçən ay 3,3% ucuzlaşıb, buna təzə tərəvəz qiymətlərinin 12,6% ucuzlaşması səbəb olub. Qeyri-ərzaq məhsulları 0,1%, təhsil və nəqliyyat xidmətləri müvafiq olaraq 0,5% və 2,5% ucuzlaşıb. Tibbi xidmətlər isə 0,2% bahalaşıb.
Bu gün Pekin daxili tələbi “iqtisadi inkişafın stimullaşdırılması üçün əsas sürücü və sabitləşdirici lövbər” edəcəyini vəd edir. 2024-cü ildə son istehlak xərcləri Çinin iqtisadi artımına investisiya və ixrac töhfələrini üstələməklə 44,5% töhfə verib. 2025-ci ildə Çin keçənilki proqramın həcmini iki dəfə artıracaq ticarət proqramı üçün 42 milyard dollarlıq ultra uzunmüddətli xüsusi dövlət istiqrazları buraxmağı planlaşdırır. 2024-cü ildə bu proqram çərçivəsində malların satışı 180 milyard dollara çatıb. Bu il subsidiya verilən malların siyahısına yeni maddələr əlavə edilib.
Bu arada ABŞ-da tənəzzül qorxusu artır. Trampın ABŞ iqtisadiyyatının “keçid dövrü” ilə üzləşdiyini deməsindən sonra ABŞ fond bazarları bazar ertəsi ən böyük enişini yaşadı. Bundan əlavə, Amerika prezidenti tənəzzül ehtimalını istisna etməyib. “Belə şeyləri proqnozlaşdırmağa nifrət edirəm. "Hazırda keçid dövründəyik, çünki gördüyümüz işlər çox böyükdür" dedi prezident Fox News-a verdiyi son müsahibədə tənəzzül ehtimalı ilə bağlı suala cavab verdi.
Donald Trump, martın 12-dən qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar bütün Çin idxalına tarifləri 10%-dən 20%-ə qədər artırdı və bütün polad və alüminium idxalına 25%-lik tariflər tətbiq etdi. Keçən həftə o, həmçinin Kanada süd məhsullarına tariflər və qonşu ölkədən gələn taxta-şalban üçün "dəhşətli dərəcədə yüksək" tarif tətbiq etməklə hədələdi. Bazar günü o, dərəcələrin "zamanla arta biləcəyini" söylədi.
Bununla belə, çinlilər Vaşinqtona ticarət siyasətinin səhvini dərk etməyi məsləhət görürlər. Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mao Ning, "ABŞ-ın dünyaya qarşı ticarət müharibəsinə başlamasından illər keçdi, lakin bu, ölkənin ticarət kəsirinin böyüməsini dayandırmadı və keçən il 918,4 milyard dollara çatdı" deyib. Onun fikrincə, tarif və ya ticarət müharibəsi həmişə başqalarına zərər verməklə başlayır, sonra isə bumeranq onu başlayanın üzərinə düşür. Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü "ABŞ-ın öz dərsini götürməsi və bu yanlış təcrübəni dayandırması vaxtıdır" deyə yekunlaşdırıb.
Çin və ABŞ arasında ticarət və iqtisadi əlaqələr hər iki ölkə üçün faydalıdır. "Əgər bir tərəf digərini soysaydı, bu əlaqələr bu gün gördüyümüz səviyyəyə çatmazdı" deyə çinlilər iddia edirlər. Mao Ning deyib ki, iqtisadi əlaqələri "fırıldaq" adlandırmaq və tamamilə balanslaşdırılmış əks-ticarət tələb etmək əsas iqtisadi məntiqə məhəl qoymur.
Donald Tramp ticarət tarifləri ilə bağlı qeyri-müəyyənlik və tənəzzül qorxusu ilə əlaqədar fond bazarının düşməsi ilə bağlı biznes narahatlıqlarına cavab olaraq çərşənbə axşamı korporativ rəhbərlərlə görüşməyi planlaşdırır. Prezidentin Biznes Dəyirmi Masa ilə görüşündə ölkənin hər yerindən biznes liderlərini, o cümlədən Wall Street kredit nəhənglərinin nümayəndələrini bir araya gətirəcəyi gözlənilir.
V.SALAH
