Azərbaycan qlobal iqtisadi tərəfdaşlığa doğru irəliləyir. Ötənilin dekabrın 19-da Azərbaycanın Səkkiz İnkişaf Etməkdə OlanÖlkənin İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına (Organization for EconomicCooperation, D-8) qoşulması beynəlxalq siyasət və iqtisadiyyatbaxımından mühüm hadisə oldu. Qahirədə keçirilən XI D-8 Sammitindəbu qərarın yekdilliklə qəbul edilməsi ölkəmizin qlobal səhnədəartan təsirini və müsəlman dövlətləri ilə əməkdaşlığındərinləşdirilməsinə sadiqliyini təsdiqləyir.
Rəsmi Bakının D-8-ə üzvlüyü təkcə diplomatik uğur deyil, həm dəölkə iqtisadiyyatı üçün yeni üfüqlər açan, onun İslam dünyasındakımövqelərini möhkəmləndirən və regional əməkdaşlığı təşviq edənstrateji addımdır.
D-8 və ya "İslam Səkkizliyi" kimi tanınaraq inkişaf etməkdə olansəkkiz aparıcı müsəlman ölkəsini - Türkiyə, Banqladeş, İndoneziya,İran, Malayziya, Misir, Nigeriya və Pakistanı birləşdirən iqtisaditəşkilat 1997-ci ildə yaradılıb. Bu qurum üzv dövlətlər arasındaiqtisadi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, onların qlobal bazarlardarəqabət qabiliyyətinin artırılması və ticarət-investisiyaəlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədini daşıyır.
Hazırda D-8 ölkələri böyük iqtisadi potensiala malikdir: ümumiəhalisi 1,1 milyarddan çoxdur ki, bu da dünya əhalisinin təxminən13%-nə bərabərdir, onların ümumi ÜDM-i 4,5 trilyon ABŞ dollarınıötür, üzv dövlətlər arasındakı daxili ticarət dövriyyəsi 500milyard dollardan çoxdur, böyük enerji resurslarına nəzarət edir vəneft, qaz, kənd təsərrüfatı məhsulları və sənaye mallarının qlobalixracında mühüm rol oynayır. Azərbaycanın D-8-ə qoşulmasıtəşkilatın 27 illik tarixində ilk genişlənməni ifadə edir və bu,ölkənin müsəlman iqtisadi məkanında artan əhəmiyyətinivurğulayır.
D-8-ə üzvlüyümüz Bakı üçün İslam dünyasındakı mövqelərinigücləndirmək və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında əməkdaşlığıdərinləşdirmək istiqamətində mühüm bir mərhələdir. Azərbaycanın butəşkilata daxil olması iqtisadi inkişaf, investisiya cəlbi,infrastrukturun modernləşdirilməsi və İslam həmrəyliyiningücləndirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Geosiyasi mənzərənindəyişdiyi bir şəraitdə Azərbaycan xarici siyasətini diversifikasiyaetməyə, İslam ölkələri ilə iqtisadi tərəfdaşlığı gücləndirməyə vəbeynəlxalq arenada təsirini artırmağa çalışır.
D-8 formatı Azərbaycanın maraqlarına uyğun gələn geniş imkanlaryaradır. Məzkur təşkilat inkişaf etməkdə olan müsəlman ölkələrinibirləşdirərək, onların iqtisadi və siyasi əlaqələrinindərinləşməsinə şərait yaradır.
Azərbaycan üçün D-8-ə qoşulmaq iqtisadi diversifikasiyası (yenibazarlara çıxış, ticarət dövriyyəsinin genişləndirilməsi, sənayenininkişafı və enerji əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi),investisiyaların cəlb olunması (neft-kimya sənayesi, alternativenerji, kənd təsərrüfatı, texnologiyalar və turizm sektorlarınakapital axınının artırılması), infrastrukturun inkişafı (nəqliyyatdəhlizlərinin modernləşdirilməsi, Azərbaycanla Asiya, Afrika vəYaxın Şərq ölkələri arasında logistikanın gücləndirilməsi), İslamhəmrəyliyinin möhkəmləndirilməsi (Azərbaycanın diplomatikmövqelərinin İslam dünyasında güclənməsi, xüsusiləErmənistan-Azərbaycan münaqişəsi və digər regional çağırışlarkontekstində) kimi strateji imkanlar yaradır.
Azərbaycanın iqtisadi inkişafı üçün yeni imkanlar açılır. Ölkəartıq enerji resurslarının əsas tədarükçüsü kimi mövqeyinimöhkəmləndirib.
Unutmayaq ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı yalnız neft və qazlaməhdudlaşmır. Qeyri-neft ixracının inkişafı hökumətin əsasprioritetlərindən biridir və D-8-ə üzvlük yeni satış bazarlarınıntapılmasına imkan yaradacaq. Azərbaycan enerji sahəsində D-8ölkələrinə, xüsusilə enerji qıtlığı yaşayan Türkiyə, Pakistan vəBanqladeşə neft məhsulları, təbii qaz və elektrik enerjisi təklifedə bilər.
Aqrar sektorda isə İndoneziya, Malayziya və Nigeriya bazarlarınaçıxış kənd təsərrüfatı məhsullarının, meyvə, tərəvəz vəheyvandarlıq məhsullarının ixracını artırmağa kömək edəcək. Sənayevə texnologiya sahəsində isə Türkiyə, İran və Malayziya ilə birgəlayihələr innovasiya sektorunun, İT sənayesinin və elektronikaistehsalının inkişafına töhfə verə bilər.
Azərbaycan artıq Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Trans-Xəzərbeynəlxalq nəqliyyat marşrutu və Ələt limanı kimi iri infrastrukturlayihələri sayəsində Avrasiya üzrə mühüm logistik mərkəzəçevrilir.
D-8 çərçivəsində üzvlüksə Avropa, Mərkəzi Asiya, Cənubi Asiya vəYaxın Şərqi birləşdirən nəqliyyat dəhlizlərinin genişləndirilməsiüçün yeni imkanlar yaradacaq. Bu, xüsusilə Çin, Türkiyə, İran vəCənub-Şərqi Asiya ölkələri arasında ticarət tranziti baxımındanstrateji əhəmiyyət daşıyır.
Azərbaycanın geosiyasi gücü də bu yeni əməkdaşlıqdan güclənir.44 günlük İkinci Qarabağ Müharibəsində qələbədən sonra ölkəmizCənubi Qafqazda lider mövqeyini möhkəmləndirib və diplomatiktəsirini artırır. D-8-ə üzvlük Azərbaycanın İslam dünyasındamövqelərini gücləndirməsinə, beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən,BMT, İƏT və Türk Dövlətləri Təşkilatında nüfuzunu artırmasına köməkedəcək. Türkiyənin D-8-də aparıcı rol oynaması isə Ankara ilə Bakıarasında strateji müttəfiqliyin daha da dərinləşməsinə şəraityaradacaq. Bununla yanaşı, Qərbin Azərbaycana qarşı təzyiqlərininartdığı bir şəraitdə D-8-ə üzvlük Bakı üçün alternativ iqtisadi vəsiyasi tərəfdaşlıqlar qurmağa imkan yaradacaq.
Qərbin Ermənistana hərbi və maliyyə dəstəyi verdiyi bir dövrdəAzərbaycanın İslam dünyasında müttəfiqlərini genişləndirməsi həyatiəhəmiyyət kəsb edir. D-8-ə üzvlük Qarabağ məsələsində,təhlükəsizlik və diplomatik sahələrdə Bakı üçün əlavə siyasi dəstəktəmin edəcək.
Azərbaycanın D-8-ə qoşulması çoxşaxəli beynəlxalq əməkdaşlığınyeni üfüqlərini açır. Qlobal proseslərin daha çox qarşılıqlı asılıolduğu müasir dünyada heç bir dövlət təkbaşına bütün çağırışlaracavab verə bilməz. Buna görə də ölkələr regional və beynəlxalqbirliklər çərçivəsində sabit iqtisadi və diplomatik əməkdaşlıqmexanizmləri formalaşdırmağa çalışırlar.
Azərbaycanın D-8-ə üzvlüyü xüsusilə onun çoxvektorlu xaricisiyasət strategiyası çərçivəsində mühüm əhəmiyyət daşıyır.Torpaqlarını işğaldan azad etdikdən və diplomatik uğurlarqazandıqdan sonra ölkə xarici təzyiqlərlə üzləşir. Belə birvəziyyətdə D-8 Azərbaycanın iqtisadi və siyasi əlaqələrini daha dagücləndirərək, İslam dünyasında mövqelərini möhkəmləndirməyə şəraityaradır. Son illərdə Bakı Türkiyə və digər müsəlman ölkələri iləəlaqələrini genişləndirib və Cənubi Qafqaz regionunun davamlıinkişafında maraqlı olan əsas dövlətlərin dəstəyini qazanıb. D-8çərçivəsində əməkdaşlıq isə Azərbaycanın Asiya, Yaxın Şərq vəAfrika bazarlarında mövcudluğunu daha da artıracaq.
D-8 yalnız ticarət əməkdaşlığı ilə məhdudlaşmır. Azərbaycanınenerji resursları, inkişaf etmiş infrastrukturu və əlverişliinvestisiya mühiti ona təşkilat daxilində iqtisadi əlaqələrigücləndirmək üçün geniş imkanlar yaradır. Enerji sahəsindəAzərbaycan D-8 ölkələri, xüsusilə Türkiyə, Pakistan, İran vəMalayziya üçün mühüm tərəfdaşdır, çünki bu dövlətlər enerjitəhlükəsizliyini təmin etmək və alternativ nəqliyyat marşrutlarınaçıxış əldə etmək istəyirlər.
İnvestisiya sahəsində isə təşkilat Azərbaycana neft-kimyasənayesi, alternativ enerji, kənd təsərrüfatı, sənaye və nəqliyyatinfrastrukturuna kapital axınını artırmaq üçün yeni imkanlaryaradır. Bu, ölkənin xarici ticarət əlaqələrini diversifikasiyaedərək ənənəvi bazarlardan asılılığını azaltmağa kömək edəcək.
Eyni zamanda, D-8 çərçivəsində Azərbaycan elm, texnologiya vərəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində əməkdaşlıq imkanları əldə edir.Türkiyə, İndoneziya və Malayziya qabaqcıl texnoloji həllərəmalikdir və bu ölkələrlə sıx əlaqələr Azərbaycanın innovasiyasektorunun inkişafına təkan verə bilər. D-8 çərçivəsində elmi vətexnoloji mübadilə Azərbaycan üçün İT sektoru, elektronika vəyüksək texnologiyalar sahəsində inkişaf perspektivləri açacaq.
Azərbaycanın D-8-ə üzvlüyü həm iqtisadi, həm siyasi, həm dədiplomatik baxımdan mühüm bir hadisədir. Bu addım ölkəyə yenibazarlara çıxış imkanı yaratmaqla yanaşı, onun qlobal və regionaltəsirini artıracaq, iqtisadi inkişafa və texnoloji tərəqqiyə təkanverəcək. Qərbin artan təzyiqləri fonunda D-8-in Azərbaycana təminetdiyi yeni əməkdaşlıq perspektivləri ölkənin suveren siyasətaparmaq imkanlarını daha da möhkəmləndirəcək.
D-8 təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi platforma kimi İslamölkələrinə beynəlxalq arenada mövqelərini koordinasiya etmək imkanıyaradır. Azərbaycanın bu təşkilata üzvlüyü bir sıra əsasüstünlüklər təqdim edir. Asiya və Afrika ölkələri ilə diplomatikəlaqələrin möhkəmləndirilməsi BMT, İƏT, Türk Dövlətləri Təşkilatıvə digər beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq çərçivəsində xüsusiləvacibdir. Bu üzvlük Azərbaycanın İslam dünyasındakı mövqelərinigücləndirəcək və Ermənistanla beynəlxalq diplomatik mübarizədəmühüm amilə çevriləcək.
Qərbin bir sıra dövlətlərinin Ermənistandakı revanşist qüvvələriaçıq şəkildə dəstəklədiyini nəzərə alsaq, Bakı öz müttəfiqlərinigenişləndirmək üçün D-8-in üzvləri ilə əlaqələridərinləşdirməlidir. Bundan əlavə, D-8 çərçivəsində təhlükəsizliksahəsində əməkdaşlıq da vacibdir. Təşkilata üzv olan ölkələrinəksəriyyəti terrorçuluq, regional münaqişələr və hibrid təhdidlərkimi ümumi problemlərlə üzləşir, bu isə təhlükəsizlik sahəsindəbirgə təşəbbüslərin formalaşdırılmasını zəruri edir.
Azərbaycanın D-8-də iştirakının əsas strateji üstünlüklərindənbiri isə Türkiyə ilə əməkdaşlığın daha da möhkəmlənməsidir. Ankaratəşkilatın əsas aparıcı qüvvələrindən biridir və D-8 çərçivəsindəBakı ilə əməkdaşlığını dərinləşdirməsi iqtisadi və geosiyasigündəmlərin sinxronlaşdırılmasına töhfə verəcək. Son illərdəTürkiyə İslam və türk dünyasında inteqrasiya proseslərini fəalşəkildə təşviq edərək, alternativ siyasi-iqtisadi bloklarınyaradılmasına çalışır. Azərbaycan da Türk Dövlətləri Təşkilatındamühüm rol oynayır və D-8-də iştirakı Bakının həm İslam dünyasında,həm də türk inteqrasiyası çərçivəsində mövqelərinimöhkəmləndirməsinə imkan verəcək.
Azərbaycanın D-8-ə üzvlüyünün gələcək perspektivləri ölkəninçoxşaxəli xarici siyasət prioritetlərinə tamamilə uyğundur. Buaddım Bakı üçün ticarət, investisiya, nəqliyyat, enerji, elm,təhsil və siyasi sahələrdə yeni imkanlar açacaq.
Xüsusilə Qərbin Azərbaycana artan təzyiqləri fonunda, ölkəningeosiyasi təsirini azaltmaq cəhdlərinin qarşısını almaq üçünalternativ beynəlxalq ittifaqlara üz tutması strateji zərurətəçevrilib. D-8 bu baxımdan təkcə iqtisadi platforma deyil, həm dədiplomatik və geosiyasi manevr vasitəsidir. Təşkilatda iştirakAzərbaycanın beynəlxalq arenada mövqelərini gücləndirəcək və xaricitəhdidlərin minimuma endirilməsinə şərait yaradacaq.
Beləliklə, D-8-ə üzvlük Azərbaycanın diplomatik və iqtisadiuğurlarından biri kimi qiymətləndirilə bilər. Bu addım ölkəninçoxşaxəli əməkdaşlıq perspektivlərini genişləndirir və onun İslamdünyasında daha aktiv rol oynamasına imkan yaradır.
Azərbaycan üçün D-8-ə üzvlüyün iqtisadi faydaları da mühüməhəmiyyət daşıyır. Təşkilatın təqdim etdiyi imkanlar arasında ixracpotensialının genişləndirilməsi xüsusi yer tutur. Azərbaycanınzəngin enerji ehtiyatları və əlverişli coğrafi mövqeyi ölkəyə D-8ölkələrinin bazarlarında mövqelərini gücləndirmək üçün əlavəimkanlar yaradır. Neft-qaz sektoru, kənd təsərrüfatı, maşınqayırmavə turizm sahələrində qarşılıqlı sərfəli tərəfdaşlıqların qurulmasıAzərbaycanın iqtisadi diversifikasiyasını sürətləndirəcək.
D-8, həmçinin, Azərbaycan üçün investisiyaların cəlbi baxımındanyeni imkanlar açır. Müsəlman ölkələrindən kapital axınınınartırılması infrastrukturun, sənayenin və innovativtexnologiyaların inkişafına töhfə verəcək. Enerji, nəqliyyat,logistika, maliyyə və rəqəmsal texnologiyalar sahələrində birgəlayihələrin həyata keçirilməsi potensialı böyükdür.
Azərbaycanın nəqliyyat dəhlizlərindəki rolu da D-8 çərçivəsindədaha da güclənəcək. Ölkə artıq Avropa ilə Asiyanı birləşdirən əsasmarşrutların mərkəzində yerləşir. Transxəzər nəqliyyat dəhlizi vəŞimal-Cənub marşrutu kimi layihələr Azərbaycanın beynəlxalqlogistik zəncirlərinə daha sıx inteqrasiyasını təmin edir. D-8-dəiştirak bu marşrutların aktivləşməsinə və yeni nəqliyyat yollarınınyaradılmasına töhfə verəcək.
Elm və texnologiya sahəsində əməkdaşlıq da D-8 çərçivəsindəprioritetlərdən biri olacaq. Təşkilat innovasiya proqramlarını fəalşəkildə inkişaf etdirir və texnoloji klasterlərin, elmitədqiqatların və təhsil layihələrinin inkişafına yönəlib.Azərbaycan bu imkanlardan istifadə edərək, rəqəmsal iqtisadiyyat,süni intellekt və yüksək texnologiyalar sahəsində əməkdaşlığıgenişləndirə bilər.
Beləliklə, Azərbaycanın D-8-ə qoşulması onun beynəlxalqmövqelərinin güclənməsinə, iqtisadi artım tempinin sürətlənməsinəvə innovativ inkişafın dəstəklənməsinə xidmət edəcək. Bu üzvlükBakının geosiyasi manevr imkanlarını artırmaqla yanaşı, ölkəninqlobal ticarət, investisiya və texnoloji əməkdaşlıqda mövqelərinidaha da möhkəmləndirəcək. D-8 Azərbaycanın xarici siyasətindəçoxşaxəli tərəfdaşlıq strategiyasının tərkib hissəsi kimi çıxışedəcək və ölkəyə beynəlxalq arenada daha böyük təsir gücüqazandıracaq.
Azərbaycanın D-8-ə qoşulması təkcə iqtisadi deyil, həm də mühümgeosiyasi əhəmiyyət daşıyır. Bu addım ölkənin beynəlxalq nüfuzunundaha da möhkəmlənməsinə və onun regional liderliyinin güclənməsinəxidmət edir.
Azərbaycan İslam dünyasında mövqelərini möhkəmləndirmək üçünmühüm addımlar atır. Ölkə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında (İƏT) fəaliştirak edir və müsəlman ölkələri arasında həmrəyliyinartırılmasına çalışır. D-8-ə üzvlük isə Azərbaycanın aparıcımüsəlman dövlətləri ilə əlaqələrini daha da dərinləşdirəcək və onunİslam dünyasında təsirini artıracaq.
Ölkənin çoxvektorlu xarici siyasət strategiyası çərçivəsindəD-8-də iştirakı beynəlxalq alyanslar arasında tarazlığınqorunmasına xidmət edir. Azərbaycan Qərb, Rusiya, Türkiyə və İslamdövlətləri ilə münasibətləri balanslaşdırmaq siyasətini davametdirir. D-8-ə üzvlük isə bu strategiyanı daha da gücləndirir,Azərbaycanın Türkiyə və İranla strateji tərəfdaşlığınımöhkəmləndirməklə yanaşı, İndoneziya, Malayziya və Misirləəməkdaşlığı genişləndirmək üçün yeni imkanlar açır.
Bundan əlavə, Azərbaycan D-8 çərçivəsində İslamofobiyaya qarşıbeynəlxalq səviyyədə mübarizədə daha aktiv rol oynaya bilər. Müasirdünyada İslam əleyhinə çağırışların artdığı bir şəraitdə Bakı,İslam ölkələri ilə birlikdə müsəlman icmalarının hüquqlarınınmüdafiəsi, mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı və diskriminasiyayaqarşı mübarizə istiqamətində təşəbbüslərini gücləndirə bilər.
Azərbaycanın D-8-də gələcək inkişaf perspektivləri genişdir vəmüxtəlif sahələrdə yeni imkanlar açır. Ticarət-iqtisadiəməkdaşlığın inkişafı ölkəyə Qərb və Şərq arasında ticarətəməliyyatlarının mərkəzi olmaq imkanı yaradacaq. Azərbaycan kəndtəsərrüfatı məhsulları, neft, qaz və sənaye mallarının D-8ölkələrinə ixracını artırmaq üçün yeni bazarlara çıxış əldəedəcək.
D-8-in əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri nəqliyyat sahəsidirvə təşkilat dəmir yolu və dəniz marşrutlarının təkmilləşdirilməsiüçün bir sıra təşəbbüslər həyata keçirir. Azərbaycan isə inkişafetmiş infrastrukturu və güclü logistika potensialı ilə D-8nəqliyyat dəhlizlərinin əsas mərkəzlərindən birinə çevriləbilər.
İslam bankçılığı sahəsində də D-8 çərçivəsində əməkdaşlıqgenişlənə bilər. Təşkilatın üzvü olan ölkələrdə İslam banksisteminin inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Azərbaycanın busahədə D-8 təcrübəsindən faydalanması Yaxın Şərq və Cənub-ŞərqiAsiya ölkələrindən əlavə investisiyaların cəlb olunmasına şəraityaradacaq.
Elm və təhsil sahəsində əməkdaşlıq da D-8 çərçivəsindəAzərbaycanın əsas prioritetlərindən biri olacaq. Ölkəninuniversitetləri və elmi tədqiqat mərkəzləri təşkilatın aparıcıtəhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq edərək elmi, texnoloji vəinnovativ layihələrin inkişafına töhfə verə bilərlər.
Azərbaycanın D-8-ə qoşulması təkcə beynəlxalq əlaqələringenişləndirilməsi deyil, həm də ölkənin artan nüfuzunun təsdiqidir.Bu üzvlük iqtisadi inkişaf, investisiyaların cəlb edilməsi,infrastrukturun modernləşdirilməsi və İslam həmrəyliyininmöhkəmləndirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Bakı tədricən qlobalsəhnədə daha mühüm oyunçuya çevrilir və D-8-də iştirakı onunregional lider, iqtisadi mərkəz və Şərqlə Qərb arasında stratejikörpü kimi mövqelərini daha da gücləndirəcək.
