Qadın hüquqlarının əsasları, qadınların bərabər hüquqlara malik olmalarını və ayrı-seçkilikdən qorunmalarını təmin edən beynəlxalq və milli hüquq prinsiplərinə əsaslanır. Bu hüquqi əsaslar, qadınların cəmiyyətdə, işdə, ailədə və dövlət qarşısında hüquqlarının qorunmasını təmin etmək məqsədini güdür. Aşağıda bu hüquqi əsasları izah edən bəzi mühüm qanunvericilik və beynəlxalq sənədləri qeyd edirəm:
1. Beynəlxalq Hüquqi Əsaslar:
Beynəlxalq İnsan Hüquqları Bəyannaməsi (1948): Bu sənəd, bütün insanların bərabər hüquqlara malik olduğunu, ayrı-seçkiliyin yolverilməz olduğunu təsbit edir. 2-ci maddəsində hər bir şəxsə hüquqların bərabər şəkildə tanınması prinsipi yer alır.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qadınlara Qarşı Ayrı-seçkiliyin Aradan Qaldırılması üzrə Konvensiyası (CEDAW) (1979): Bu konvensiya qadınların siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlarının qorunması üçün qəbul olunmuş mühüm sənəddir. Bu sənəd qadınların hər hansı bir ayrı-seçkilikdən qorunmasını, onlara bərabər hüquqların verilməsini nəzərdə tutur.
BMT-nin Qadınlara Qarşı Zorakılığa Son Qoyulması üzrə Sazişi: Bu saziş qadınların zorakılıqdan qorunması və onların hüquqlarının təmin edilməsi məqsədini güdür. Zorakılığa qarşı mübarizədə dövlətlərin üzərinə mühüm öhdəliklər qoyur.
Beynəlxalq İş Qanunları və Qadınların İstismarına Qarşı Mübarizə: Qadınların əmək hüquqları, uşaq əməyinin qarşısının alınması və qadınların iş həyatında bərabər imkanlara malik olmaları ilə bağlı beynəlxalq standartlar mövcuddur.
2. Milli Hüquqi Əsaslar (Azərbaycanda):
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (1995): Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, bütün vətəndaşların, o cümlədən qadınların bərabər hüquqlarını təmin edir. Qadınların hər hansı bir ayrı-seçkiliyə məruz qalması qadağandır və bu, Konstitusiyanın 25-ci maddəsində açıq şəkildə qeyd olunur. Həmçinin, Konstitusiyada qadınların sosial və iqtisadi hüquqları da qorunur.
Qadınların Hüquqlarını Qorumağa Yönəlik Milli Qanunvericilik: Azərbaycanda qadın hüquqlarını qorumaq məqsədilə bir sıra qanunlar və normativ aktlar qəbul edilmişdir. Məsələn, "Qadınlara qarşı zorakılığa son qoyulması" qanunu və "Əmək Məcəlləsi" qadınların iş həyatında bərabər hüquqlara malik olmalarını və zorakılıqdan qorunmalarını təmin edir.
Azərbaycan Respublikasının "Gender Bərabərliyi" Konsepsiyası: Bu konsepsiya, cəmiyyətdə qadınların və kişilərin bərabər hüquqlara malik olmalarını təmin etmək məqsədini güdür. O, qadınların cəmiyyətdə fəal iştirakını dəstəkləyir və gender əsaslı ayrı-seçkiliyi aradan qaldırmağa çalışır.
3. Qadınların Əmək Hüquqları:
Qadınların iş həyatında bərabər hüquqlara malik olmalarını təmin edən hüquqi əsaslar, işə qəbulda, maaşda, əmək şəraitində və digər sahələrdə qadınların bərabər imkanlara malik olmasını təmin edir.
Əmək qanunvericiliyi (Əmək Məcəlləsi): Qadınların iş yerlərində bərabər hüquqlara malik olmaları, əmək şəraitində ayrı-seçkilik edilməməsi və müvafiq iş şəraitinin yaradılması təmin edilir.
4. Zorakılığa Qarşı Hüquqlar:
Qadınların zorakılığa qarşı hüquqları, həm beynəlxalq, həm də milli qanunvericilikdə əksini tapır. Bu hüquqlar, qadınların ailə içi və cəmiyyətə aid zorakılığa qarşı qorunmalarını təmin edir. Azərbaycanda da bu məsələyə xüsusi diqqət yetirilir və qanunlar qadınların zorakılıqdan qorunması üçün məhkəmələr və hüquq mühafizə orqanları vasitəsilə hüquqlarını qorumağa imkan verir.
Bu hüquqi əsaslar qadınların hüquqlarının qorunması üçün müvafiq tədbirlərin görülməsini təmin edir və cəmiyyətdə qadınların sosial, siyasi, iqtisadi və hüquqi bərabərliyini artırmaq məqsədini güdür.
Gülnar Xəlilova,
56 nömrəli tam orta məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi
