Yarandığı gündən etibarən cəmiyyətin psixoloji və emosional vəziyyətinə dair müzakirələr, həm tibb sahəsində, həm də kommersiya sektorunda yeni bir bazar yaratdı. Xəstəliklərin yeni etiketlərə bölünməsi, təkcə həkimlər və psixoloqlar üçün deyil, həm də şirkətlər, mütəxəssislər və media üçün böyük bir iqtisadi potensial yaradıb. Təkcə "burnout" və "anksiyete" kimi yeni terminlər deyil, həm də bu diaqnozlarla əlaqəli dərmanlar, terapiya metodları və həll yolları da müasir tibb bazarının ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Son illər həkimlərin, terapevtlərin və psixoloqların xəstəlikləri müəyyən etmək üçün istifadə etdiyi diaqnozlar daha da müxtəlifləşib. Bu, tibbin inkişafını əks etdirir, amma həm də bazar məqsədilə hazırlanan "reklam mühitini" yaradıb. Xəstəliklər təkcə tibbi problemlər deyil, eyni zamanda biznesə çevrilib. Kimsə şəxsi həyatının hansısa nöqtəsində streslə üzləşir. Onların yaşadıqları bu gərginliklər tibb sahəsində tez bir zamanda "burnout" diaqnozu ilə etiketlənir. Həmçinin, "anksiyete" və "depresiya" kimi vəziyyətlər də çox zaman gündəlik narahatlıq və stresin daha qəliz və ciddiləşmiş formalarına çevrilir.
Təəccüblü deyil ki, sosial media müasir dövrdə böyük bir təsir vasitəsi kimi çıxış edir. İnsanlar başqalarının həyatlarını izlədikcə öz həyatlarını müqayisə edir və bir növ təzyiq altına düşürlər. Bir çox sosial media istifadəçisi "gözəl" və "mükəmməl" görünmək istəyir, amma bunun əksinə olaraq, stress, narahatlıq və tükənmişlik kimi hisslərlə qarşılaşır. Sosial mediada göstərilən həyat tərzi, çox zaman "ideal" və ya "tamamlanmış" bir həyatın təsviridir. Bununla yanaşı, real həyatda bu təcrübə insanların özlərini qeyri-kamil və hər şeyin üstəsindən gələ bilməyən hiss etmələrinə səbəb olur. Bu da narahatlıq, depressiya və tükənmə sindromu kimi diaqnozların daha çox diqqət çəkən hallar halına gəlməsinə gətirib çıxarır.
Mütəxəssislər bu məsələnin iki tərəfini göstərirlər. Bir tərəfdən, onlar hər bir şəxsin fərqli həyat şəraitini və stresini nəzərə alaraq narahatlıq və tükənmə hisslərini daha yaxşı başa düşürlər. Digər tərəfdən, bu "problemli" vəziyyətlərə daha çox diqqət yetirmək və onları etiketləyərək tibb sahəsinə daxil etmək, daha çox insanın özünü xəstə hiss etməsinə və nəticədə bu diaqnozların bazarda daha geniş yayılmasına səbəb olur.
Xəstəliklərin artan sayı əslində cəmiyyətin daha həssas olduğu və stressə qarşı daha az müqavimət göstərdiyi bir dövrü əks etdirir. İnsanlar artıq daha tez yorulurlar, daha çox narahatlıq hiss edirlər və bunun səbəbi yalnız sosial şəbəkələrdəki təzyiq deyil, həm də həyatın sürətinin getdikcə daha da artmasıdır. Gündəlik həyatın getdikcə daha qlobal və mürəkkəb hala gəlməsi, iş həyatında daha çox tələb və qeyri-müəyyənliklər, ailə münasibətlərindəki problemlər və digər amillər insanların psixoloji vəziyyətini daha həssas edir. Lakin bu, o demək deyil ki, hər bir narahatlıq və stress dərhal "anksiyete" və ya "burnout" diaqnozu ilə nəticələnməlidir.
Bəzi psixoloqlar və terapevtlər isə bu diaqnozların getdikcə daha çox gündəmə gəlməsinin, tibb sahəsinin bazar məqsədləri ilə əlaqələndirildiyini düşünürlər. Əslində, bəzən sadəcə bir müddət istirahət etmək, həyat tərzini dəyişdirmək və stressi idarə etmək üçün fərqli yanaşmalar, tibbi müdaxiləyə ehtiyac olmadan eyni dərəcədə faydalı ola bilər.
Yeni müalicə yolları və tibb sahəsinin dəyişən rolu
Son illərdə tibbin inkişafı ilə bərabər, yeni müalicə yolları da populyarlaşır. Özünü yaxşı hiss etmək və ruhi sağlamlıq məsələlərində yeni metodlar genişlənib. Məsələn, meditasiya, yoga, təbiətə çıxmaq, fərdi inkişaf kitabları oxumaq və ya terapiya almaq kimi vasitələr getdikcə daha çox təklif edilir. Lakin bu metodların bəzən çox populyar olması da, onlara olan tələbatı artıraraq bazar üçün başqa bir gəlir mənbəyi yaradıb. İnsanlar psixoloji dəstək almaq üçün daha çox iqtisadi resurs sərf edirlər, ancaq bunun həqiqətən əhəmiyyətli dərəcədə onların sağlamlığına təsir edib-etmədiyini dəqiq müəyyənləşdirmək çətindir.
Həqiqi problemlər və bahalı diaqnozlar
Sonda, bir daha qeyd etmək lazımdır ki, hər bir psixoloji vəziyyət fərdi yanaşma tələb edir və hər bir şəxsin təcrübəsi bir-birindən fərqlidir. Həqiqətən də, "burnout" və "anksiyete" kimi şikayətlər, bəzən sosial mediada yaranan təzyiqlər və cəmiyyətin sürətli ritminin təsiri ilə daha çox aktuallaşır. Amma bu, o demək deyil ki, bu vəziyyətlər heç bir real problem yaratmır. Hər kəsin həyat tərzi, iş yükü və şəxsi mübarizələri fərqlidir. Lakin geniş Aşəkildə bu terminlərin gündəmə gəlməsi, bazar məqsədli təbliğatın və çoxsaylı marketinq kampaniyalarının nəticəsi də ola bilər.
Bəlkə də, tibb sahəsinin və kommersiya sektorunun qarşısında duran ən böyük çağırış, həqiqətən psixoloji dəstəyə ehtiyacı olan insanları kömək etmək və eyni zamanda bazar məqsədli manipulyasiyalardan qorumaqdır. Beləliklə, xəstəliklərin adı dəyişə bilər, amma sağlam düşüncə və uyğun müdaxilə yolları hər zaman vacibdir.
Zeynəb Rzayeva
