Prezident İlham Əliyevin nəqliyyat məsələlərinə həsr olunmuş müşavirədəki çıxışı Zəngəzur dəhlizi məsələsində Azərbaycanın yeni strategiyasını müəyyən edən mühüm siyasi siqnallarla zəngin oldu. Bu bəyanatlar Bakının yanaşmasında prinsipial dəyişikliklərin baş verdiyini göstərir və danışıqlarda yeni istiqamətləri formalaşdırır.
Dövlət başçısı “Azərbaycanın bir hissəsindən digərinə maneəsiz keçidin təmin olunmasının” vacibliyini vurğuladı. Bu prinsip dəyişməz olaraq qalır. Lakin daha sonra Azərbaycan rəhbəri mühüm bir mesaj verdi: Azərbaycanın Ermənistana qarşı ərazi iddiaları yoxdur. Bu, Bakını “potensial təcavüzkar” kimi təqdim etməyə çalışan erməni narrativinə birbaşa cavabdır.
Ən maraqlı məqam detallardadır. Prezidentin çıxışında üçtərəfli bəyanata əsasən Zəngəzur dəhlizinə nəzarət etməli olan Rusiya Sərhəd Xidmətinin adı heç bir yerdə çəkilmədi. Yəni Moskva bu kontekstdə ümumiyyətlə nəzərə alınmır. Bunun əvəzinə İlham Əliyev qeyd etdi ki, dəhlizdə heç bir yoxlama olmamalıdır və eyni zamanda, Moskvanın qarşısında yığılıb qalmış tarixi məsələləri bir daha xatırlatdı. Bu isə AZAL təyyarə qəzası ətrafında yaranmış gərginlik fonunda xüsusi məna daşıyır.
Beləliklə, Azərbaycanın strategiyasında üç mühüm məqam önə çıxır:
1. Ermənistana qarşı ərazi iddialarının olmamasının təsdiqlənməsi – bu, Ermənistanın “Azərbaycan daim təhdid yaradır” iddiasına ciddi zərbə vurur.
2. Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə nəzarətinin nəzərə alınmaması – bu, Moskvanın artıq bu layihənin təminatçısı kimi qəbul edilmədiyini göstərir.
3. Rusiyanın tarixi məsuliyyətinin vurğulanması – bu, Azərbaycan-Rusiya münasibətlərindəki fikir ayrılıqlarının açıq şəkildə ifadəsidir.
Bu nə deməkdir?
Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin reallaşdırılmasında yeni mərhələyə keçdiyini açıq şəkildə bəyan edir. Keçən il Bakı bu məsələnin Ermənistanla sülh müqaviləsi çərçivəsində müzakirə edilməsini dayandırdı və bu, ilkin olaraq ciddi kompromis kimi qiymətləndirildi. Nəticədə, bu addım İrəvanın Azərbaycanın sülh prosesini bilərəkdən uzatdığına dair iddialarını zəiflətdi.
Bəzi mərhələlərdə gözləntilər var idi ki, Moskva bu məsələni Tehranla müzakirə edərək həll edə bilər. Amma son 20 ildə Rusiyanın diplomatik uğurlarına dair ciddi nümunələr tapmaq çətindir. Üstəlik, bu ilin yanvarında Rusiya və İran arasında “Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Müqavilə” imzalandı ki, burada “birtərəfli məcburetmə tədbirlərinə qarşı birgə mübarizə” xüsusi vurğulanır. Bu isə o deməkdir ki, Moskva Zəngəzur dəhlizinin açılmasını təmin etməyə maraqlı deyil və bunu həyata keçirməyəcək.
Bu şəraitdə rəsmi Bakı açıq şəkildə bildirir ki, bu layihənin reallaşdırılmasında Rusiya iştirak etməyəcək. Bununla yanaşı, Bakı Ermənistanla birbaşa kompromisə gələcək və dəhlizdən maneəsiz keçidin təmin olunmasını üçüncü tərəflər, məsələn, beynəlxalq logistika şirkətləri həyata keçirə bilər.
Əgər bu ssenari gerçəkləşərsə, Rusiya Ermənistan üzərindəki son təsir rıçaqlarını da itirəcək və Moskva Cənubi Qafqazda strateji məğlubiyyətə uğrayacaq.
