Oksford Universitetinin tədqiqatçıları kvant teleportasiyasını həyata keçirən genişlənə bilən kvant superkompüterini qurduqdan sonra kvant hesablamalarında mühüm mərhələ qət edilib.
Tədqiqatçılar iddia edirlər ki, kvant hesablamasının miqyaslılıq məsələsinə diqqət yetirən bu təməlqoyma addımı gələcək nəsil texnologiyanın sənayeni sarsıdan səviyyədə tətbiqinə imkan verəcək.
Kvant hesablama sahəsi onilliklər ərzində mövcud olsa da, onun praktik tətbiqi istiqamətində əhəmiyyətli irəliləyiş yalnız son illərdə mümkün olub.
Kvant fizikasının xüsusiyyətlərindən istifadə edərək, bu yeni nəsil maşınlar superpozisiya kimi tanınan fenomen sayəsində ənənəvi bitləri (rəqəmsal məlumatların saxlanması və ötürülməsi üçün istifadə olunan “birlər” və “sıfırlar”) kvant bitləri (qubit) ilə əvəz edir.
Bu, kvant kompüterlərinə ənənəvi hesablama texnologiyasından istifadə edən bugünkü ən qabaqcıl superkompüterlərdən dəfələrlə güclü olmaq potensialı verir.
Bu, alimlərin kvant teleportasiyasına nail olduqları ilk hadisə deyil. Əvvəlki komandalar da qubitləri hərəkət etdirmədən məlumatları bir yerdən digər yerə köçürdülər. Lakin bu, alqoritmin ən kiçik komponentləri olan məntiq qapılarının şəbəkə bağlantısı üzərindən kvant teleportasiyasına daşınmasının ilk nümunəsidir.
Tədqiqatçılar iddia edirlər ki, onların kvant teleportasiya texnikası gələcək “kvant interneti”nin əsasını təşkil edə bilər ki, bu da rabitə, hesablama və zondlama üçün ultra təhlükəsiz şəbəkə təklif edir.
İşə rəhbərlik edən Oksford Universitetinin Fizika Departamentinin Duqal Meyn, “Kvant teleportasiyasının əvvəlki nümayişləri kvant vəziyyətlərinin fiziki cəhətdən ayrı sistemlər arasında ötürülməsinə yönəlmişdi”, – deyib.
İşimizdə kvant teleportasiyasından istifadə edərək bu uzaq sistemlər arasında qarşılıqlı əlaqə yaradırıq. Bu qarşılıqlı əlaqəni diqqətlə tənzimləməklə biz fərdi kvant kompüterlərində qubitlər arasında məntiqi kvant qapılarını – kvant hesablamasının əsas əməliyyatlarını həyata keçirə bilərik.
Bu təməlqoyma addımı bizə müxtəlif kvant prosessorlarını vahid, tam inteqrasiya olunmuş kvant kompüterində effektiv şəkildə “bir-birinə bağlamağa” imkan verir.
Tədqiqatçılar həmçinin nümayiş etdirdilər ki, bu kvant sistemi mövcud texnologiyadan istifadə etməklə qurula və miqyaslana bilər.
Komandanın aparıcı tədqiqatçısı və Böyük Britaniya Kvant Hesablama və Simulyasiya Mərkəzinin baş alimi professor Devid Lukas deyib: “Bizim təcrübəmiz şəbəkədə paylanmış kvant hesablamalarının mövcud texnologiya ilə mümkün olduğunu göstərir”.
Kvant kompüterlərinin miqyasının genişləndirilməsi güclü mühəndislik səyləri və yaxın illərdə fizikaya yeni anlayışlar tələb edəcək nəhəng texniki problem olaraq qalır.
Nəticələr, nəzərdən keçirilən “Nature” jurnalında dərc olunan “Optik şəbəkə bağlantısı üzrə paylanmış kvant hesablama” adlı araşdırmada bildirilib.
