Bu gün dünya miqyasında tez-tez qarşılaşılan və lakin reallıqdan uzaq olan “soyqırımı” iddiaları, tarixi kontekstdən çıxarılaraq irəli sürülür. Xüsusilə, Ermənistan tərəfindən irəli sürülən “soyqırımı” iddialarının Osmanlı İmperatorluğu dövründə baş verən hadisələrə istinad edilməsi, ciddi şəkildə manipulyasiya edilmiş tarixi perspektivə əsaslanır. Ermənilərin Osmanlı torpaqlarında törətdikləri qatliamlar və Osmanlının verdiyi köçürülmə qərarını görməzlikdən gələn bu yanaşma eyni zamanda XX əsrdə Ermənistanın Türk xalqına qarşı həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasətini də nəzərdən qaçırır.
Bu yazıda Ermənistanın tarixi hadisələrə yanaşmasını və bu yanaşmanın arxasında duran ikili standartları sorğulayarkən, Stalinin 1947-ci ildəki zorla sürgün qərarını və Ermənistanın monoetnik dövlət quruluşunun arxasında duran həqiqətləri də araşdıracağıq.
Erməni dəstələrinə qarşı Osmanlının köçürülmə qərarı
Osmanlı İmperatorluğu dövründə erməni dəstələri tərəfindən Osmanlı hökumətinə qarşı müxtəlif üsyanlar və qatliamlar həyata keçirilmişdir. Bu dövrdə Osmanlı hökuməti, xüsusilə 1915-ci ildə, bölgədəki erməni dəstələrinin həyata keçirdiyi qatliamları nəzarətə almaq üçün bir neçə önləyici tədbir almışdır. Bu prosesdə Ermənistanın yalnız Osmanlı İmperatorluğu torpaqlarında deyil, həm də bölgədəki digər xalqlarla münasibətlərində də zorakılıq və şiddət tətbiq etdiyi tarixi bir gerçəklikdir. Ancaq hər fürsətdə "soyqırımı" iddialarını irəli sürən ermənilərə qarşı Osmanlıdan günümüzə uzanan bu dövrün köçürülmə qərarları, tarixi kontekstdə nəzərə alınması lazım olan mühüm bir məsələdir.
Stalinin 1947-ci ildəki qərarı və zorla sürgün
Stalinin 1947-ci ildə verdiyi qərar, XX əsrin ən böyük etnik təmizləmə tətbiqlərindən biri olmuşdur. 23 dekabr 1947 tarixində SSRİ Nazirlər Sovetinin 4083 saylı qərarı ilə Ermənistandakı Türk əhalisinin zorla yerindən edilməsi və yerinə diasporadan gələn erməni əhalisinin yerləşdirilməsi təsdiq edilmişdir. Bu qərar ilk növbədə Ermənistandakı Türk əhalisinin sayının azalmasına yönəlmiş bir addım idi və beləliklə, regionun etnik quruluşunun monoetnik (yalnız ermənilərdən ibarət) hala gətirilməsi məqsədini güdürdü.
1947-1953-cü illəri arasında 100 mindən çox Azərbaycan Türkləri yaşadıqları kəndlərdən zorla çıxarıldı və Kür-Araz ovalığı kimi daha əlverişsiz bölgələrə yerləşdirildi. Yerindən edilənlər, böyük çətinliklərlə qarşılaşmış, bir çox insan yeni yaşayış yerlərində aclıq, xəstəlik və pis həyat şəraiti səbəbilə həyatını itirmişdir.
Bu zorla köçürülmə prosesi Stalinin etnik təmizləmə siyasətinin bir parçası olaraq, Azərbaycan türklərinin tarixi torpaqlarından silinməsi və Ermənistanın monoetnik dövlət quruluşunun qurulmasına zəmin hazırlamışdır. Bu gün Ermənistandakı Türk əhalisinin yoxluğu, bu tarixdəki zorla sürgünlərin və 1947-1953-cü illərdəki bu qərarların birbaşa nəticəsidir.
Ermənistandakı türk əhalisinin yoxluğu və etnik təmizləmə
Ermənistanda 1988-ci ildə son bir Türk köçü həyata keçirildi və bu proseslə Ermənistan, tamamilə monoetnik bir dövlətdə çevrildi. Bugün Ermənistanda bir nəfər də olsun Türk yaşamır. Əksinə yüz il əvvəl o torpaqların tamamilə Türk torpaqları olduğunu nəzərə alsaq, vəziyyətin nə qədər təəccüblü olduğu daha da aydın olur. Ermənistanda bu gün bir Türk belə yoxdur.
Buna qarşılıq olaraq, Türkiyədə və Azərbaycanda erməni əhalisi rahatlıq içində yaşayır və öz mədəni kimliklərini sərbəst şəkildə ifadə edə bilərlər. Onların Türkiyədə məktəbləri, televiziyaları, kilsələri, mədəniyyət mərkəzləri, dərnəkləri var. Siyasi partiyalarda öz kimliklərini gizlətmədən fəaliyyət göstərir, Türkiyə Böyük Millət Məclisində təmsil olunurlar. Bu da soyqırımı iddialarının və beynəlxalq platformalarda bu iddiaların müdafiə edilməsinin əsasız olduğunu ortaya qoyur.
Ermənistana hansı ölkələrdən ermənilər gətirildi?
Stalinin 1947-ci ildə verdiyi qərar ilə Azərbaycan Türklərinin Ermənistandan zorla sürgün edilməsindən sonra yerinə diasporadan gətirilən ermənilər yerləşdirildi. Bu köçürmə prosesi Ermənistanın etnik təmizləmə siyasətinin bir parçası olaraq, yalnız Sovet İttifaqı içərisində deyil, həm də xaricdəki erməni icmalarını Ermənistana gətirmək məqsədini güdürdü. Bu erməni icmalarının yerləşdiyi başlıca ölkələr arasında aşağıdakılar yer alır:
1. Suriya
2. Livan
3. İran
4. Fransa
5. Birləşmiş Ştatlar (ABŞ)
Bu ölkələrdən gətirilən ermənilər yeni yaşayış yerlərinə yerləşdirildikdən sonra, Ermənistanın etnik strukturunun dəyişdirilməsinə kömək etdi və bölgənin monoetnik bir dövlət halına gəlməsi üçün təkan verdi.
1946-cı ildən başlayaraq, bu diasporadan olan ermənilər Ermənistana yerleştirildilər və 1950-ci illərdə bu köçürmə prosesi tamamlandı. Bu sürgün nəticəsində, Ermenistanda çoxlu sayda xarici erməni əhalisi meydana gəldi və yerli əhali ilə qarışaraq, Ermənistanın etnik təmizləmə siyasətini dəstəkləmiş oldular.
Müasir dünyada monotetik bir dövlətin olması
Bu gün dünyada etnik təmizləmə ilə formalaşan və yalnız bir etnik qrupdan ibarət dövlətlərin varlığı, beynəlxalq hüquqla və insan hüquqları ilə ziddiyyət təşkil edir. Ermənistan monotetik bir dövlət olaraq yalnız bir etnik qrup tərəfindən idarə olunan bir quruluş yaratmış və bu durum, dünyadakı digər dövlətlər tərəfindən tez-tez görməzdən gəlinmişdir. Bu vəziyyət bir zamanlar Azərbaycan Türklərinin yaşadığı torpaqlarda, Stalinin zorla sürgün qərarları nəticəsində baş vermiş bir etnik təmizləmə siyasətidir.
Buna qarşılıq olaraq, Türkiyədə və Azərbaycanda erməni əhalisi rahatlıq içində yaşamağa davam edir və öz mədəni kimliklərini sərbəst şəkildə ifadə edə bilirlər.
Beynəlxalq müzakirələrdə və siyasi debatlarda, Stalinin 1947-ci ildəki sürgün qərarını və Ermənistandakı etnik təmizləmə siyasətini gündəmə gətirmək, bu mövzunun daha düzgün bir şəkildə anlaşılmasına kömək edər. Ermənistanın tarixə yanaşma tərzi və soykırım iddialarının manipulyativ xarakteri, beynəlxalq ictimaiyyətin bu məsələyə obyektiv yanaşması lazım olduğunu vurğulayır. Beynəlxalq hüquq və insan hüquqları prinsipləri, müxtəlif xalqların və etnik qrupların öz kimliklərini qorumaq hüququnu tanıyır. Ancaq, bir tərəfdən, erməni iddialarının dəstəklənməsi, digər tərəfdən, Ermənistanın öz ərazisində həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasətinin görməzdən gəlməsi bu prinsiplərlə ziddiyyət təşkil edir.
Nigar Ögeday
