Yalanın tərifi və iki cür yalan
Yalan, gerçəkliyin tərsinə olan bir ifadədir. İnsanlar yalanı müxtəlif səbəblərlə istifadə edirlər. Ümumiyyətlə, yalanları iki əsas kateqoriyaya bölmək olar:
Zərərsiz (kiçik) yalanlar: Bu yalanlar, insanların gündəlik həyatında başqalarının hisslərini qorumaq və ya müsbət münasibətlər yaratmaq məqsədini güdür. Məsələn, birinin yeni saç düzümü ilə bağlı "çox gözəl görünürsən" demək, əslində belə olmadığını düşünmək.
Zərərlı yalanlar: Bu yalanlar, başqalarına zərər vermək və ya öz faydasını artırmaq məqsədilə danışılır. Məsələn, bir şəxsin başqasının etibarını sarsıtmaq üçün onun haqqında yanlış məlumat yayması.
İnsanlar kiçik yalanlara müxtəlif səbəblərə görə ehtiyac duyurlar. Bunlardan bəziləri:
Qoruma instinkti: Kiçik yalanlar, insanları başqalarının hisslərindən qorumaq məqsədilə istifadə edilə bilər. Məsələn, birinin görünüşü haqqında yalan danışmaq, onların özünü daha yaxşı hiss etməsinə kömək edə bilər.
Sosial uyum: İnsanlar bəzən cəmiyyətə uyğunlaşmaq üçün yalan danışır. Bu, qrup içində qəbul olunma hissini artırır.
Güvən hissi yaratmaq: Kiçik yalanlar, insanlara daha güvənligörünmək üçün istifadə oluna bilər. Bu, özlərini daha yaxşı təqdim etməyə kömək edir.
Problemlərdən qaçmaq: Bəzən insanlar kiçik yalanlarla çətin vəziyyətlərdən qaçmağa çalışırlar. Bu, mübahisələri və narahatlıqları azaltmağa kömək edir.
Həyatın asanlaşdırılması: Bəzi insanlar, kiçik yalanları həyatlarını asanlaşdırmaq üçün bir vasitə kimi görürlər. Məsələn, işdə bir işin bitmədiyini demək, həqiqətən tamamlanmadığına görə narahatlığı azaltmağa kömək edə bilər.
Kiçik yalanların psixologiyası
Kiçik yalanlar, sosial münasibətlərin qorunması və başqalarının hisslərinin düşünülməsi baxımından mühüm rol oynayır. İnsanlar, başqalarının xoşbəxtliyini təmin etmək və ya bir vəziyyətdə uyğun bir reaksiyaya səbəb olmaq məqsədilə kiçik yalanlara baş vururlar.
Sosial münasibətlərin qorunması
İnsanlar, sosial münasibətlərini qorumaq üçün kiçik yalanlardan istifadə edirlər. Cəmiyyət, insanların bir-birinə qarşı səmimi olmasını tələb edir, amma bəzən tam səmimiyyət başqalarının hisslərinə zərər verə bilər. Belə hallarda, insanlar "zərərsiz" yalanlara müraciət edirlər. Məsələn, bir dostun yeni proyektini tənqid etmək əvəzinə, "bu, yaxşı bir başlanğıcdır" demək, dostu ruhlandırmaq məqsədini güdür.
Özünü müdafiə
İnsanlar, özlərini müdafiə etmək üçün də kiçik yalanlara baş vururlar. Hətta gündəlik həyatın kiçik məqamlarında belə, insanlar başqalarının özlərinə olan münasibətini müsbət saxlamaq üçün yalan danışa bilərlər. Məsələn, bir şəxsin işdəki uğursuzluğunu gizlətmək üçün "bu, müvəqqəti bir çətinlikdir" deməsi, onun özünü müdafiə etməsinə və cəmiyyətdəki etibarını qorumasına kömək edə bilər.
Hisslərin qorunması
Başqa insanların hisslərini qorumaq, kiçik yalanların yaygınbir motividir. İnsanlar, başqalarının üzücü xəbərlərlə üzləşməsini önləmək və ya onların narahatlığını azaltmaq üçün kiçik yalanlara müraciət edirlər. Məsələn, bir insanın "bütün vəziyyət yaxşıdır" deməsi, əslində başqasının qarşılaşdığı çətinlikləri gizlətmək məqsədini güdür.
Yalanın nəticələri
Yalan danışmağın nəticələri, insanların sosial münasibətlərində, psixoloji vəziyyətlərində və davranışlarında dərin təsirə malikdir. Kiçik yalanlar, bəzən müsbət nəticələr doğura bilər, lakin uzun müddətdə etibarın itirilməsi və münasibətlərin zəifləməsi ilə nəticələnə bilər.
Etibarın itirilməsi
Kiçik yalanlar, insanların bir-birinə olan etibarını azaldır. Bir insanın kiçik yalanlar danışdığı aşkarlandıqda, digər insanların ona olan etibarı sarsıla bilər. İnsanlar, başqalarının yalan danışdığını biləndə, o şəxsin etibarlılığını şübhə altına alırlar. Bu, sosial əlaqələrin zəifləməsinə və dostluqların pozulmasınasəbəb ola bilər.
Psixoloji stress
Yalan danışmaq, insanlar arasında psixoloji stress yarada bilər. Yalanı gizlətmək, insanların ruhsal sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. İnsanlar, yalan danışdıqları zaman daima həmin yalanı qorumaq üçün düşünmək məcburiyyətində qalırlar ki, bu da stressi artırır. Zamanla, bu stress daha da artaraq, insanın psixoloji sağlamlığına zərər verə bilər.
Yalan danışmağın psixologiyası, insanların gündəlik həyatlarındakı mürəkkəb münasibətlərin bir göstəricisidir. Kiçik yalanların istifadəsi, sosial münasibətləri qorumaq, özünü müdafiə etmək və başqalarının hisslərini düşünmək kimi motivlərlə izah edilir. Lakin bu yalanların uzun müddətli təsirləri, insanların etibarını azaldır və psixoloji stress yarada bilər. İnsanlar, yalan danışmağı azaltmaq və daha səmimi əlaqələr qurmaq üçün özlərini düşündürməli və bu davranışların mümkün nəticələrini dəyərləndirməlidirlər. Səmimiyyət və dürüstlük, sağlam sosial əlaqələrin və psixoloji sağlamlığın təməl daşlarıdır.
Səidə Ramazanova
