Dünya Bankı (DB) yaxın vaxtlarda “Xəzər dənizinin təmizlənməsi: çirklənmənin idarə edilməsi və biomüxtəlifliyin qorunması potensialının yaradılması” layihəsinin maliyyələşdirilməsini təsdiq edəcək
Bankın məlumatına görə, layihə Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistanın dəniz sularının ekoloji tarazlığının qorunmasına dəstək məqsədi daşıyır. Qlobal Ekologiya Fondu tərəfindən maliyyələşdiriləcək layihənin maliyyə tutumu 12 milyon dollar məbləğində nəzərdə tutulub. BMT-nin Ətraf Mühit Proqramının (UNEP) rəhbərliyi altında 5 il ərzində həyata keçiriləcək maliyyələşdirmə sxemi dörd əsas komponenti əhatə edir. Layihə çirklənmənin monitorinqi və nəzarətinin gücləndirilməsini, həmçinin Xəzər dənizinin hədəf bölgələrində qorunan dəniz ərazilərinin idarə edilməsinin yaxşılaşdırılmasını nəzərdə tutur.
Dünya Bankının mütəxəssislərinin fikrincə, Xəzər ekosistemi unikaldır və burada təxminən 400 endemik növ yaşayır, dünya okeanından uzunmüddətli təcrid isə zəngin biomüxtəliflik formalaşdırıb. Lakin son onilliklərdə dənizdə suyun səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Proqnozlara görə, 2100-cü ilə qədər bu göstərici iqlim dəyişikliyi və su ehtiyatlarının təsərrüfat məqsədilə istifadəsi səbəbindən 8-30 metr aşağı düşə bilər.
DB layihəsinin əsas istiqamətlərinə iştirakçı ölkələr arasında koordinasiyanın gücləndirilməsi, dəniz məkanının planlaşdırılması (MSP), təlimlərin keçirilməsi və təcrübə mübadiləsi, anlaşma memorandumlarının imzalanması, regional institutların potensialının gücləndirilməsi və s. daxildir.
Çirklənmənin idarə edilməsi üzrə tədbirlər çərçivəsində yerüstü çirklənmə mənbələrinin inventarının yaradılması, çirklənmənin “qaynar nöqtələr”inin və əlaqədar iqtisadi itkilərin təhlili, çirklənmənin azaldılması üzrə milli və regional proqramların hazırlanması, avadanlıqların alınması və ekoloji treninqlər, çirklənmənin monitorinqi, ekoloji cəhətdən təhlükəsiz texnologiyaların inkişafı, habelə ictimai informasiya kampaniyalarının keçirilməsi planlaşdırılır.
Bundan əlavə, mühafizə olunan dəniz ərazilərinin (OMT) şəbəkəsinin yaradılması və genişləndirilməsi, OMT idarəetmə planlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi, qorunan ərazilərin idarə edilməsi üçün kadr hazırlığı, davamlı balıqçılığa dəstək və balıqçı icmaları üçün əlavə dəyərin inkişafı, biomüxtəlifliyin itirilməsindən yaranan iqtisadi zərərin qiymətləndirilməsi, nəsli kəsilməkdə olan növlərin siyahılarının hazırlanması, məlumatlandırma kampaniyalarının keçirilməsi və GEF IW platformasında iştirak gözlənilir.
Layihə çərçivəsində UNEP Tehran Konvensiyası Katibliyi yanında Layihə Koordinasiya Mərkəzinin (PCU) yaradılması, həmçinin Regional Rəhbər Komitənin və texniki qrupların formalaşdırılması nəzərdə tutulur.
Layihə Dünya Bankının Azərbaycan və Qazaxıstan üçün Tərəfdaşlıq Çərçivə Strategiyalarının (CPF) həyata keçirilməsinə kömək edir. Eyni zamanda o, Türkmənistanın Milli İnkişaf Strategiyasını dəstəkləyəcək. O, həmçinin “mavi iqtisadiyyat”a, çirklənmə məsələlərinə və Xəzərin biomüxtəlifliyinin qorunmasına xüsusi diqqət yetirməklə, DB-nin Mərkəzi Asiya üzrə Regional Strategiyasına uyğundur.
Uzunmüddətli məqsədləri nəzərə alaraq, layihə Xəzər dənizinin ekoloji balansının qorunmasına və təbii resursların səmərəli idarə edilməsi üçün regional əməkdaşlığın inkişafına yönəlib. Onun həyata keçirilməsinin çirklənmənin nəticələrini minimuma endirməyə, regionda ekoloji vəziyyəti yaxşılaşdırmağa və gələcək nəsillər üçün biomüxtəlifliyi qorumağa kömək edəcəyi gözlənilir.
