Begemot dərisindən qamçı ilə döyüldü – Hitler şəxsi düşmənini necə öldürüb?

Hitler 12 illik iqtidarı dövründə əsas siyasi rəqiblərini zorakılıqla öldürür yaxud onların ölkəni tərke tməsinə nail olurdu.

Lent.az Almaniya füreri Adolf Hitlerin şəxsi düşməni saydığı Almaniya kommunistlərinin rəhbəri Ernst Telmanı konsentrasiya düşərgəsində necə öldürməsindən bəhs edəcək.

Ernst Telman Hamburqda ticarətlə məşğul olan ailədə anadan olub, lakin valideynləri ilə münaqişələr səbəbindən gənclik illərindən fəhlə kimi çalışıb. Hətta bir müddət Amerikada da yaşayıb. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı o, Qərb Cəbhəsində vuruşub və 2-ci dərəcəli “Dəmir Xaç” və “Hanza Xaçı” ilə təltif edilib.

1918-ci il noyabr inqilabından sonra Telman “sol” sosial-demokratlara, 1920-ci ildə isə Kommunist Partiyasına qoşuldu. 1923-cü ilin oktyabrında o, məğlubiyyət və yüz nəfərin ölümü ilə başa çatan avantürist Hamburq üsyanının liderlərindən biri oldu. Lakin bu uğursuz üsyan Telmanın şəxsi şöhrətini artırdı, belə ki, artıq 1925-ci ildə o, Kommunist Partiyasının sədri oldu. Bu mövqedə Telman həm "sağ" həm də "sol" təmayüllü qüvvələri Kommunist Partiyasından sıxışdırdı və partiyanın Kominternin ümumi xətti ilə tamamilə sinxronlaşdırdı.

1925-ci il prezident seçkilərinin birinci turunda Telman 6,97% səs topladı. Qələb üçün perspektivlər olmasa da, kommunistlər ikinci turda öz namizədlərini geri götürməkdən imtina etdilər. Nəticədə Telman 6,36% səs toplayır, onun Respublikaçı rəqibi Vilhelm Marks (45,31%) isə bir neçə ildən sonra parlament demokratiyasının dağıdılmasına rəhbərlik edəcək sağçı anti-respublikaçı Paul fon Hindenburqa (48,29%) uduzur.

1930-cu illərin əvvəllərində. Telman həm "adi" faşistlərə, həm də "sosial faşistlərə", yəni sosial demokratlara qarşı mübarizəyə çağırış edir. Bununla belə, bu yaxınlarda yazdığım kimi, bunun nasistlərin qələbəsinə bir növ töhfə verdiyinə dair eyham bir sıra səbəblərə görə əsassızdır.

1932-ci il prezident seçkilərində Telman artıq birinci turda 13,24%, ikinci turda isə 10,16% səs toplayır.

Kommunistlər Hitlerin hakimiyyətə gəlməsini kapitalizmin ölüm əzablarının təbii əlaməti hesab edirdilər. Təəccüblüdür ki, Kommunist Partiyası Hitler hakimiyyətinin onları məhv edəcəyinə heç bir şəkildə hazır deyildi. Amma məhz gözlənilən oldu.

1933-cü il fevralın 27-dən 28-nə keçən gecə Reyxstaqda baş verən şübhəli yanğından sonra Kommunist Partiyası faktiki olaraq qanunsuz elan edildi. Telman özü martın 3-də məxfi evdə həbs edildi. Alman əsgərləri ona müntəzəm olaraq işgəncə verir - onu begemot dərisindən hazırlanmış qamçı ilə döyür, hətta bir neçə dişini sındırmışdılar.

Əvvəlcə nasist hakimiyyəti Telmanın göstəriş xarakterli məhkəmədə mühakimə etmək istədi. Lakin 1933-cü ilin payızında nasistlər Reyxstaqın yandırılmasına görə oxşar məhkəmədə özlərini rüsvay etdikdən sonra, onlar kommunist liderini daimi nəzarətdə saxlamağa üstünlük verdilər.

Dünyadakı solçular üçün Telman faşist zindanlarında çürüyən bir iradə simvoluna çevrilir. Hətta, İspaniyada vətəndaş müharibəsində respublikaçıların tərəfində vuruşmuş Beynəlxalq Briqadaların batalyonu onun şərəfinə adlandırılmışdı. Üstəlik, 1939-1941-ci illərdə Almaniya ilə SSRİ arasında münasibətlərin istiləşməsi dövründə nə Stalin, nə də alman kommunistlərinin yeni liderləri Uilyam Pik və Uolter Ulbrixt Telmanı azad etmək üçün heç nə etmədilər. Onlar üçün o, əsl siyasi oyunçu kimi deyil, simvol kimi daha əlverişli idi.

Telmanın taleyinə aydınlıq 1944-cü ilin avqustunda gəldi. Belə ki, 1944-cü il 20 iyul sui-qəsd cəhdi və cəbhələrdəki məğlubiyyətlərdən sonra Adolf Hitler Veymar dövründən bəri nəzəri cəhətdən müttəfiqlərlə danışıqlara girə bilən bütün alternativ siyasi elitanı məhv etmək qərarına gəlir. Avqustun 18-də SS qüvvələri Buhenvald ölüm düşərgəsində Telmanı gizli şəkildə güllələdi və cəsədi krematoriyada yandırdı. Tezliklə kommunist liderinin Amerika bombardmanı nəticəsində öldüyü barədə rəsmi məlumat yayıldı.

Almaniya Demokratik Respublikasında Telman yerli Leninə çevrilir. Onun adına abidələr ucaldılır, küçələrə, meydanlara, stadionlara, hətta pioner təşkilatına belə onun adı verilir, barəsində filmlər çəkilir.

Müasir Almaniyada Telmanın irsi daha problemlidir. Məsələ təkcə ondan ibarət deyil ki, Telman zorakılığı rədd etməyən və parlament demokratiyasını məhv etməyi qarşısına məqsəd qoyan totalitar partiyanın lideri idi. Hətta bir çox kommunistlərin nöqteyi-nəzərindən Telman avtoritar idarəetmə yaratmış və Stalinin göstərişlərinin şəksiz icraçısına çevrilmişdi. O istənilən partiyadaxili müzakirələri doğurur, şübhəli insanları vəzifəyə qaldırır və bir sıra şübhəli strateji qərarlar qəbul edirdi.

Lakin bütün bunlar Ernst Telmanın Hitlerin zindanlarında 11 il məhbəs həyatı yaşamasını və nasist rejiminin süqutundan 9 ay əvvəl siyasi ideallarına görə mühakimə olunmadan öldürülməsini dəyişmir.