Keçmişin kədərli DƏLİLLƏRİ – Şəkidəki insan sümükləri bolşevik, yoxsa Cümhuriyyətçilərindirmi?  - FOTO

Şəkidə qala divarları ərazisində aşkar edilən insan sümükləri bolşevik represiyası qurbanlarının, ya Cümhuriyyət elçilərinindirmi?   

Bütün hallarda bu sümüklərin dərindən tədqiq edilməsi və yekun nəticəyə gəlinməsi, tarixi həqiqətin aşkar edilməsinə ciddi ehtiyac var.  

Bu barədə Bizim.Media-nın yerli bürosuna ictimai fəal və jurnalist Aydın Salis məlumat verib.

Belə ki, bir müddət əvvəl Şəki şəhərində çar rejimindən qalan tarixi qalada naməlum insan sümükləri aşkarlanıb. Araşdırmaçıların açıqlamalarına görə burada aşkar edilən sümüklər onun qədim daşlarına qaranlıq, kölgə salır, qalanın sakit fasadının arxasında gizlənmiş narahatverici zorakılıq və zülm tarixçəsini ortaya qoyur.
Müsahibimiz bolşevik və çar rejimlərinin repressiyalarının günahsız qurbanları haqqında ürəkağrıdıcı əhvalat danışıb. Onun tarixi Şəki həbsxanasının həyətində həlak olanların xatirəsini ehtiramla yad etmək çağırışı, ədalət çağırışı ilə üst-üstə düşür.

Bu əhvalat isə AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun elmi işçisi Xaqani Alməmmədovun rəhbərliyilə arxeoloji qazıntıların kəşfilə başlayır. Belə ki, qalanın yuxarı qapısının yanında yerin altında unudulmuş keçmişin kədərli dəlilləri – 20-ci əsrin əvvəllərinə aid edilən və əllərində  partlamamış patronları tutan insan qalıqları var.

“Bu tapıntıların əhəmiyyətini lazımınca qiymətləndirmək çətindir. Onlar qala divarlarında həyatdan vaxtsız gedənlərin taleyinə işarə edərək zorakılıq və münaqişələrin kədərli mənzərəsini xatırladırlar”-deyən Aydın Salis sözlərinə belə davam edir:

“Onlar 1915-ci ilin təlatümlü müharibə dövrünün türk hərbi əsirləridirmi, yoxsa 1920-ci illərdə bolşevik repressiyalarının susdurduğu gənc Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin zabitlərimidirmi?”

İctimai fəal bildirir ki, maliyyə çatışmazlığı səbəbindən qazıntılar dayandırıldığından həmin yerlərin də unudulması təhlükəsi var. Turizm Agentliyinin tükənən resursları tarixi həqiqətlərin axtarışının dayandırılmasına səbəb olub, nəticədə tapıntılar sükuta qərq olub və ictimaiyyətin diqqətindən kənarda qalıb.

Qala türməsinin kommersiya müəssisəsinə, məhz otelə çevrilməsi perspektivi narahatedici etik suallar doğurur. Günahsız insanların xatirəsini unudaraq onların sümükləri üzərində təmiz vicdanla tikə bilərikmi?

Aydın Salis insan qalıqlarının repressiya qurbanları üçün xüsusi məzarlığa köçürülməsini təklif edir. Onun bu çağırışı keçmişimizə hörmət və şəfqətlə yanaşmaq üçün mənəvi dəyərləri ehtiva edir. 
Arxeoloq Xaqani Alməmmədov da ictimai fəal Aydın Salisin fikirlərini təsdiqləməklə yanaşı ötən müddətdə aparılan qazıntılara və bu zaman aşkar edilən faktlara öz münasibətini bildirib, tədqiqatların davam etdirilməsi zəruriliyini ifadə edib. Çünki bu tədqiqatlar tarixi keçmişimizə aydınlıq gətirə, işıq sala bilər. Arxeoloq onu da ifadə edir ki, gələcək qazıntıların taleyi və qala binasının nəzərdə tutulan istifadəsi aydın deyil ki, bu da cəmiyyətin narahatlığına və qeyri-müəyyənliyə səbəb olur.

Dövlət Turizm Agentliyindən bildirilib ki, məsələ öz aktuallığını saxlayır və ərazidə hələlik tikinti işləri saxlanılıb. Hazırda məsələ ilə bağlı müvafiq qurumlar arasında məsləhətləşmələr aparılır və yekun nəticə bəlli olandan sonra işlərin hansı istiqamətdə aparılmasına qərar veriləcək. 




Tural Rasim oğlu, Bizim.Media, Şimal-Qərb bürosu