Elmin və mədəniyyətin uğurları artır...

Hazırda elm və mədəniyyətin inkişaf səviyyəsi cəmiyyətin, bütövlükdə dövlətin iqtisadi, sosial inkişafının əsas göstəricilərindən biridir. 

Bundan əlavə, elmi və texnoloji problemlərin əksəriyyətinin həlli və aparılan elmi tədqiqatların səmərəliliyinin artırılması yalnız gənc mütəxəssislərin bu sahəyə davamlı axını, yeniyetmə və gənclərin biliyə yönəlmiş peşələr əldə etməyə sistemli şəkildə həvəsləndirilməsi ilə mümkün olur. Eyni fikirləri mədəni sahə haqqında da səsləndirmək mümkündür. Ona görə də elmin və mədəniyyətin ictimaiyyətə təqdim edilməsi məsələləri, onların imicini davamlı yüksəltmək üçün vasitə və formalar, alətlər mühüm və aktual olaraq qalır.

Milli mədəniyyətin nailiyyətləri dünyada geniş təbliğ olunur

Azərbaycanın mədəniyyət sahəsində dövlət siyasəti xalqımızın mədəniyyətinin və milli adət-ənənələrinin orijinallığının qorunub saxlanılmasına, mədəni irsin dirçəldilməsinə, inkişafına, mədəni dəyərlərin bütün əhali üçün əlçatanlığının təmin edilməsinə yönəlib. Ölkə mədəniyyətinin vəziyyəti onun inkişafında müsbət meyillərin olması ilə xarakterizə olunur. Müsbət cəhətlər sırasına mədəniyyət məsələləri ilə bağlı bir sıra qanunvericilik aktlarının qəbulu, respublika rəhbərliyi tərəfindən mədəniyyət və incəsənət sahəsinə ardıcıl dəstək göstərilməsi xüsusi qeyd olunmalıdır.

Mədəniyyət müəssisələri şəbəkəsinin qorunub saxlanılması, maddi-texniki bazanın tədricən yaxşılaşdırılması, plkə nümayəndələrinin beynəlxalq müsabiqələrdə iştirakı, uşaq və gənclərə fəal dövlət dəstəyi, digər ölkələrlə regional mədəni əlaqələr də mühüm addımlardır. Nəzərə alınmalıdır ki, mədəniyyət cəmiyyətlə birlikdə inkişaf edən, yaranan problemlərin həllinə yeni yanaşmalar tələb edən, təkmilləşdirməyə ehtiyacı olan canlı orqanizmdir. Dünyada və Azərbaycanda baş verən dəyişikliklər mədəniyyətin dövlət və cəmiyyətdəki rolu haqqında  təsəvvürlərə yenidən baxılmasını şərtləndirir. Bu gün mədəniyyət təkcə milli dəyərlərin məcmusu kimi qəbul edilmir və yalnız mədəni irs və xalq yaradıcılığı ilə bağlı deyil, həm də insanın hərtərəfli inkişafına təsir göstərir. Bu baxımdan Azərbaycanın müasir cəmiyyətində mədəniyyət müəssisələrinin rolu artır.   Amma bu gün bazar iqtisadiyyatına istiqamətlənmə, pullu xidmətlərin prioritet inkişafı və bir çox başqa problemlər əvvəlki stereotipləri dəyişməyə məcbur edib. Bu baxımdan Azərbaycanda əhalinin asudə vaxtının səmərəli və mənalı keçirilməsinə artan tələbatının ödənilməsi üçün şərait yaradılması zərurəti diqqət mərkəzində yer alır. Mədəniyyət mərkəzlərinin fəaliyyəti sadəcə olaraq əhalinin mədəni tələbatının öyrənilməsindən deyil, müxtəlif mədəni, maarifləndirici və əyləncəli xidmətlərin göstərilməsi imkanından və həvəskarlar üçün şərait yaradılmasından ibarət olmalıdır.   Müasir mədəniyyət müəssisələri asudə vaxtın təşkili sahəsində mütəxəssislərin peşəkar fəaliyyətinin həyata keçirildiyi sosial-mədəni yerlər olmalıdır. Onların vəzifəsi insanların istirahəti, ünsiyyəti, mədəniyyətinin inkişafı, yaradıcılığı, asudə vaxtının müxtəlif formaları üçün sosial ehtiyacları ödəmək baxımından lazımi şərait yaratmaqdır. Sosial-mədəni qurumlar kimi dövlət mədəniyyət müəssisələrinin əsas funksiyaları aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:  milli mədəniyyətin nailiyyətlərini, mədəni fəaliyyətin ənənəvi formalarını qorumaq və inkişaf etdirmək;  bədii yaradıcılığı təkmilləşdirmək, yaradıcı şəxsləri və istedadları üzə çıxarmaq və dəstəkləmək; ədəbiyyat, incəsənət, tarix, elm, iqtisadiyyat, istehsalat, məişət mədəniyyəti sahəsində özünütəhsil idrak fəaliyyətinin inkişafına kömək etmək; Azərbaycanda milli mədəniyyətlərin inkişafına kömək edən özfəaliyyət birliklərinin, klubların, ictimai birliklərin sosial əhəmiyyətli yaradıcı təşəbbüslərini dəstəkləmək; əhalinin müxtəlif kateqoriyalarında və ayrı-ayrı vətəndaşlarda asudə vaxtın və istirahətin təşkili. 

Vətəndaşların mənəvi, əxlaqi və estetik tərbiyəsində mədəniyyət həlledici rol oynayır 

Bu gün Azərbaycanda mədəniyyət müəssisələrinin şəbəkəsinin və strukturunun islahatı və optimallaşdırılması prosesi iki istiqamətdə gedir:  zəruri və şərtləndirildikdə yenidən təşkil və birləşmə; təyinatının dəyişdirilməsi, yeni tipli qurumların formalaşdırılması. Beləliklə, eyni vaxtda iki praktiki vəzifə həll olunur: milli mədəni dirçəliş sahəsində dövlət siyasəti ən səmərəli şəkildə həyata keçirilir və mövcud şəbəkə yeni tipli mədəniyyət müəssisələri ilə fəal şəkildə doldurulur. 

Azərbaycanda mədəniyyət müəssisələrinin fəaliyyətini təkmilləşdirmək üçün, ilk  növbədə, bu gün fəaliyyət göstərən strukturların sosial-mədəni proseslərin tənzimlənməsi və əlaqələndirilməsi sistemində yerini və sosial rolunu müəyyən etmək lazımdır. Bu, müxtəlif sosial mədəniyyət institutlarının spesifik funksiyalarını daha dəqiq müəyyən etməyə imkan verir. Eyni zamanda  ölkədə tələbat olan yeni modellərin yaradılmasına optimal təşkilati və struktur yanaşmaları və onların uyğunluğunu müəyyən etməyə gətirib çıxarır. Dövlət mədəniyyətin inkişafını təmin edir, çünki o, vətəndaşların mənəvi, əxlaqi və estetik tərbiyəsinə cavabdehdir. Bu fonda dövlət vətəndaşların milli və dünya mədəni irsi ilə tanış olması üçün lazımi şərait yaradır. Ölkədə  incəsənət və mədəniyyət təşkilatları və müəssisələri sistemini formalaşdırır,  zəruri maddi və maliyyə resurslarını ayırır. Eyni zamanda dövlət mədəniyyət sahəsində elmi tədqiqatları və elmi layihələrin işlənib hazırlanmasını təmin edir, ixtisaslı kadrlar hazırlayır,  bədii yaradıcılığa təminat və stimullar yaradır, ənənəvi mədəniyyəti, xalqın mədəniyyət sahəsində maraqlarını qoruyur. Ümumiyyətlə, ölkəmizdə mədəniyyətin, eləcə də elmin kütləvi auditoriya ilə əlaqəsi də dövlətin ciddi diqqətindədir. Bunlara səbəb həm də odur ki, mədəniyyət institutları mühüm funksiyaları yerinə yetirən sosial institutdur. Beləliklə, Azərbaycanın mədəni həyatında mədəniyyət müəssisələri həmişə insanın şəxsiyyəti, özünü dərk etməsi və özünü ifadə etməsi üçün mütəşəkkil məkan kimi fəaliyyət göstərməyə hesablanmış sosial-mədəni qurumlardan biri olub və indi də qalır. Ona görə də mövcud şəbəkəyə yeni tipli mədəniyyət müəssisələrinin modernləşdirilməsi və daxil edilməsinə yanaşmalar konkret vəziyyət nəzərə alınmaqla rasional aparılmalıdır. Hökumət də daim bu məqamı nəzərə alır.  Mədəniyyət müəssisələrinin sosial-mədəni fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi prosesi da buna uyğun gedir.

Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.