Ötən gün brifinqdə bu il, eləcə də gələn il üçün hansı fənlər üzrə sertifikasiyanın keçirilməsi açıqlandı. Belə ki, bu il biologiya, kimya, fizika, informatika, coğrafiya fənn müəllimləri sertifikasiya imtahanında iştirak edəcək. 2026-cı ildə isə tarix, texnologiya, musiqi, təsviri incəsənət və fiziki tərbiyə üzrə sertifikasiya imtahanının keçirilməsi nəzərdə tutulur. Təhsilverənlərin bir qismi tarix fənnin növbəti ilə qalmasından narazıdırlar. Onlar fikrincə, tarix kimi əsas fənnin bu il keçirilməsi daha yaxşı olardı.
Maraqlıdır, tarix fənnin növbəti ilə qalması nə dərəcədə düzgündür?
Sözügedən məsələ ilə bağlı AzEdu.az-a açıqlama verən Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədov qeyd edib ki, Azərbaycanda müəllimlərin sertifikasiyası prosesi ölkədə təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və müəllimlərin peşəkar inkişafını stimullaşdırmaq məqsədilə həyata keçirilir:
“Sertifikasiya müəllimlərin bilik və bacarıqlarının qiymətləndirilməsi, onların tədris prosesində effektivliyinin artırılması və ümumi təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. 2025-ci ildə biologiya, kimya, fizika, informatika və coğrafiya fənləri üzrə müəllimlərin sertifikasiyası planlaşdırıldığı halda, 2026-cı ildə tarix, texnologiya, musiqi, təsviri incəsənət və fiziki tərbiyə fənləri üzrə sertifikasiya imtahanlarının keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu ardıcıllıq bəzi təhsilverənlər arasında narazılığa səbəb olub, xüsusilə də tarix fənninin sertifikasiyasının növbəti ilə saxlanılması ilə bağlı müxtəlif fikirlər səsləndirilib.
Müəllimlərin sertifikasiyasının keçirilməsi ardıcıllığı və fənlərin seçilməsi müəyyən meyarlara əsaslanır. Əsas məqsəd ilkin mərhələdə məktəblərdə daha çox dərs yükünə və müəllim sayına malik fənlər üzrə qiymətləndirmə aparmaqdır. Dövlət Statistika Komitəsinin 2023-cü il məlumatlarına əsasən, Azərbaycanda tarix müəllimlərinin sayı 8,831 nəfərdir.
Bu rəqəm biologiya (5,996), kimya (4,423), fizika (6,125) və coğrafiya (5,819) müəllimlərinin sayından əhəmiyyətli dərəcədə çoxdur. Bu statistika tarix fənninin məktəblərdə geniş tədris olunduğunu və müəllimlərinin sayının digər fənlərə nisbətən daha çox olduğunu göstərir. Belə olan halda, tarix fənninin sertifikasiyasının 2026-cı ilə saxlanılması bəzi suallar doğurur”.
Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, tarix fənni Azərbaycanın ümumi təhsil sistemində xüsusi əhəmiyyətə malikdir:
“Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2023-cü il 3 fevral tarixli 34 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması Qaydaları”na əsasən, sertifikasiya müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsini müəyyənləşdirmək və onların tədris keyfiyyətini artırmaq məqsədi daşıyır. Sertifikasiyanın keçirilmə ardıcıllığı müəllimlərin sayına, tədris prosesində fənnin əhəmiyyətinə və qiymətləndirmə prosesinin təşkilati yükünə əsaslanmalıdır.
“Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 5-ci maddəsinə əsasən, təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərindən biri təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və təhsilverənlərin peşəkarlıq səviyyəsinin artırılmasıdır. Bu prinsipə uyğun olaraq, sertifikasiya prosesinin fənlərin əhəmiyyəti və məktəblərdə tədris yükünə əsaslanaraq planlaşdırılması məqsədəuyğundur.
Tarix fənni Azərbaycanın ümumi təhsil sistemində xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu fənn təkcə hadisələrin xronoloji ardıcıllığını öyrətmir, həm də şagirdlərdə analitik düşünmə, tənqidi yanaşma və milli kimlik hissinin formalaşmasına kömək edir. Xüsusilə, son illərdə Azərbaycanın tarixi ilə bağlı mühüm siyasi və ictimai hadisələr baş verdiyindən, məktəblərdə tarix tədrisinin səviyyəsi və keyfiyyəti daha da aktuallaşıb.
Müasir təhsil sistemində tarix fənninin tədrisində metodoloji yeniliklər tətbiq olunmalı, yeni pedaqoji yanaşmalara əsaslanaraq müəllimlərin bilik və bacarıqları daim təkmilləşdirilməlidir. Belə olan halda, tarix müəllimlərinin sertifikasiyasının gecikdirilməsi onların peşəkarlıq səviyyəsinin qiymətləndirilməsini və tədris keyfiyyətinin yüksəldilməsini təxirə salır”.
“Ümumilikdə, tarix fənninin sertifikasiyasının gecikdirilməsi təhsil sistemində keyfiyyətin artırılması baxımından müəyyən suallar yaradır”,- deyə ekspert əlavə edib:
“Dünya təcrübəsində müəllimlərin sertifikasiyası prosesinə müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Məsələn, Finlandiyada müəllimlərin peşəkar inkişafı və sertifikasiyası sistemli şəkildə təşkil edilir. Bu ölkədə sertifikasiya yalnız müəllimlərin biliyini yoxlamaq üçün deyil, həm də onların tədris metodologiyalarının təkmilləşdirilməsinə xidmət edən bir proses kimi nəzərdə tutulur. Finlandiyada əsas fənlər – riyaziyyat, tarix, fizika və ana dili üzrə müəllimlərə daha yüksək peşəkar standartlar tətbiq edilir.
Eyni zamanda, ABŞ-da müəllimlərin sertifikasiyası ştatdan-ştata dəyişsə də, əsas fənlər üzrə sertifikatlaşdırma daha sərt qaydalara əsaslanır. Tarix fənni xüsusi əhəmiyyət daşıdığından, tarix müəllimlərinin sertifikasiyası bir neçə mərhələdə aparılır və onların dərs metodikası, fənn biliyi və pedaqoji bacarıqları ciddi şəkildə qiymətləndirilir.
Azərbaycan kontekstində müəllimlərin sertifikasiyasının əsas məqsədi onların fənn üzrə bilik və bacarıqlarını qiymətləndirmək və tədris keyfiyyətini artırmaqdır. Lakin bu prosesin fənlərin məktəblərdəki çəkisinə və əhəmiyyətinə uyğun aparılması daha effektiv olardı. Əgər prioritet məktəblərdə daha çox tədris edilən və daha çox müəllimi olan fənlərin yoxlanılmasıdırsa, o zaman tarix fənninin sertifikasiyası 2025-ci ildə keçirilməli idi. Əgər prioritet müəllimlərin sayına və sertifikasiya prosesinin təşkilati çətinliklərinə əsaslanırsa, bəlkə də bu qərar verilərkən logistika nəzərə alınıb.
Sertifikasiya imtahanlarının keçirilmə qaydaları müəllimlərin motivasiyasına da təsir göstərir. Əgər tarix müəllimləri sertifikasiyanın 2026-cı ilə saxlanmasını haqsız hesab edirlərsə, onların bu məsələdə narahatlıqları nəzərə alınmalıdır. Əgər məqsəd sertifikasiya yolu ilə müəllimlərin bilik və bacarıqlarını artırmaqdırsa, bu prosesdə müəllimlərin fikirləri və gözləntiləri də önəmli olmalıdır. Sertifikasiya təkcə müəllimləri yoxlamaq üçün bir vasitə deyil, həm də onların peşəkar inkişafına təkan verməlidir.
Bu səbəbdən, sertifikasiyanın keçirilmə ardıcıllığının təkrar nəzərdən keçirilməsi və müəllimlərin rəyinin nəzərə alınması prosesin daha ədalətli və məqsədəuyğun aparılmasını təmin edə bilər.Ümumilikdə, tarix fənninin sertifikasiyasının gecikdirilməsi təhsil sistemində keyfiyyətin artırılması baxımından müəyyən suallar yaradır. Əgər sertifikasiyanın məqsədi müəllimlərin bilik səviyyəsini yoxlamaq və tədris keyfiyyətini artırmaqdırsa, tarix kimi mühüm bir fənnin gecikdirilməsi arzuolunan deyil.
Bununla yanaşı, sertifikasiya imtahanlarının təşkilati çətinlikləri və digər fənlərin qiymətləndirilməsinin prioritet olması nəzərə alınarsa, qərarın arxasında konkret səbəblər olduğu da mümkündür. Ancaq müəllimlərin motivasiyasını qorumaq, onların sertifikasiya prosesinə inamını artırmaq üçün bu məsələdə daha geniş ictimai müzakirələrin aparılması və qərarların şəffaf əsaslarla verilməsi vacibdir”, - deyə fikrini tamamlayıb.
