Almaniyada fevralın 23-də keçiriləcək növbədənkənar ümumi seçkilərdə baş nazir olmaq üçün beş namizəd mübarizə aparır.
Fayl xəbərlərinin “Almaniya Seçkiləri” başlıqlı birinci hissəsində erkən seçki prosesini və baş nazirliyə namizədlərin profillərini təqdim edirik.
Almaniyada 2021-ci ildə Sosial Demokrat Partiyası (SPD), Yaşıllar və Azad Demokrat Partiyası (FDP) arasında qurulan koalisiya hökuməti öz daxilindəki fikir ayrılıqları və qarşıdurmalar səbəbindən 3 ildən sonra dağılıb.
6 Noyabr 2024-cü ildə koalisiyadakı partiyaların nümayəndələri ilə görüşdə koalisiya hökumətinin baş ortağı olan SPD Baş naziri Olaf Şolz, eyni zamanda FDP lideri olan maliyyə naziri Kristian Lindneri büdcə ilə bağlı fikir ayrılığına görə vəzifəsindən azad etdi.
İclasdan sonra FDP öz nazirlərini hökumətdən geri çəkdi və rənglərinə görə “svetofor” koalisiyası adlandırılan hökumət dağıldı.
Bundan sonra Şolz Bundestaqda etimad səsi ala bilmədi və prezident Frank-Valter Ştaynmayer fevralın 23-də erkən seçkilərin keçirilməsini istədi. Beləliklə, 2025-ci ilin sentyabrında keçirilməsi planlaşdırılan ümumi seçkilər növbədənkənar olaraq 7 ay tez keçirilir.
Ölkədə 59,2 milyon seçici var ki, onlardan 30,6 milyonu qadın, 28,6 milyonu kişidir.
Seçicilərin yarısı 30-59 yaş qrupundadır, ilk dəfə səs verən 2,3 milyon nəfər seçicilərin 3,9 faizini təşkil edir. Hər dörd seçicidən birinin 69 yaşdan yuxarı olduğu öyrənilib.
Bundestaqda 630 yer uğrunda 4506 deputatlığa namizədin mübarizə apardığı seçkilərdə 29 partiya iştirak edir.
Digər tərəfdən, partiyalar növbədənkənar seçki tarixi müəyyənləşərkən baş nazirliyə namizədlərini açıqlayıblar.
SPD yenidən kansler Şolz, Xristian Birlik (CSU) partiyası Xristian Demokrat İttifaqının (CDU) lideri Fridrix Merz, Yaşıllar İqtisadiyyat və İqlim Mühafizəsi naziri Robert Habek və ifrat sağçı Almaniya üçün Alternativ partiyası (AfD) Alis Vedeli namizədi kimi irəli sürüb.
“Sahra Wagenknecht Alliance – Anlaşma və Ədalət naminə” (BSW) partiyası da həmsədr Sahra Vaqenknextin baş nazirlik uğrunda yarışda olduğunu açıqlayıb.
Bu, Almaniyada keçirilən ümumi seçkilərdə baş nazir postuna ilk dəfə beş namizədin mübarizə aparacağı olacaq.
***
Şolz, 16 il ərzində dörd müddət baş nazir vəzifəsini icra edən Angela Merkelin yerinə gəldi və SPD, Yaşıllar və FDP-dən ibarət üçlü koalisiyaya üç il rəhbərlik etdi.
66 yaşlı Olaf Şolz 2007-2009-cu illərdə ilk Merkel hökumətində əmək və sosial məsələlər naziri, 2011-2018-ci illərdə Hamburqun baş naziri, 2018-2021-ci illərdə isə dördüncü Merkel hökumətində maliyyə naziri və kanslerin müavini olub.
Xarizmatik olduğu və həyəcanlı çıxışlar edə bilmədiyi üçün tənqid edilən Şolz 1958-ci ildə Aşağı Saksoniyanın Osnabrück şəhərində anadan olub.
Ailəsinin sonradan məskunlaşdığı Hamburqda iki bacısı ilə böyüyən Şolz gənc yaşlarından siyasətlə maraqlanır və SPD üzvü olur.
Partiyanın gənclər təşkilatı “Jusos”da fəal rol alan Şolz, 1982-1988-ci illər arasında təşkilatın vitse-prezidenti vəzifəsində çalışıb.
Şolz Hamburq Hüquq Məktəbini bitirib və 1985-ci ildə hüquq fəaliyyəti ilə məşğul olmağa başlayıb.
Uzun müddət əmək hüququ sahəsində hüquqşünas kimi çalışmış təcrübəli siyasətçi 1998-ci ildə Federal Məclisə deputat seçilib.
2001-2019-cu illərdə partiyasında müxtəlif yüksək vəzifələrdə də çalışan Şolz, 2002 və 2004-cü illərdə SPD-nin baş katibi, 2009 və 2019-cu illərdə sədr müavini, 2018-ci ildə isə iki ay müvəqqəti rəhbər vəzifələrində çalışıb.
2019-cu ildə, SPD dərin böhran içində olanda, o, Klara Qeyvitz ilə həmsədrlik üçün yarışıb.
Şolz-Qeyvitz dueti liderlik yarışında sonradan həmsədr seçilən və partiyada sol cinahı təmsil edən Saskia Esken və Norbert Valter-Borjansa məğlub oldu.
Partiya daxilində zəhməti ilə təqdir edilən Şolz, 2021-ci ilin sentyabrında keçirilən ümumi seçkilərdə SPD rəhbərliyi tərəfindən baş nazirliyə namizəd olaraq irəli sürülüb.
Şolz, SPD-nin 25,7 faiz səslə seçkilərdə birinci olmasından sonra 2021-ci ilin dekabrında qurulan SPD, Yaşıllar və FDP-nin “svetofor” koalisiya hökumətində Almaniyanın 9-cu kansleri oldu.
Ukraynada gedən müharibə nəticəsində ölkədə yaranan böhranların aradan qaldırılmasında yaşanan çətinliklər və bu müharibələrin nəticələri, hökumətdəki üç partiya arasında yaranan fikir ayrılıqlarına görə ictimaiyyət günahı Şolzun üzərinə atıb.
Şolzun nüfuzu onun baş nazir olduğu dövrdə, xüsusən də son il yarımda çox zərər çəkib. Sorğular göstərib ki, ictimaiyyətin böyük əksəriyyəti Şolzun yenidən baş nazirliyə namizəd olmasını istəmir.
SPD-nin bir seqmenti sorğularda “ən populyar siyasətçilər” arasında birinci yerdə olan müdafiə naziri Boris Pistioriusun erkən ümumi seçkilərdə Şolzun yerinə baş nazirliyə namizəd olmasını istəyirdi.
Lakin Şolz namizəd kimi iştirak etməkdə israr etdikdə, Pistorius namizəd olmayacağını açıqladı və SPD-nin ümumi yığıncağında partiya rəhbərliyinin məsləhəti ilə erkən ümumi seçkilərdə Şolzu yenidən baş nazirliyə namizəd göstərdi.
“Merkelin rəqibi” Fridrix Merz
Namizədlər arasında ən qocaman Merz 69 yaşındadır və uzun müddət partiyasında siyasi fəaliyyətlə məşğul olmasına baxmayaraq, baş nazir, nazir və bələdiyyə sədri kimi heç bir təcrübəsi yoxdur.
1955-ci ildə Şimali Reyn-Vestfaliya əyalətinin Brilon şəhərində anadan olan Merz, evli üç uşaq atasıdır. O, hüquq təhsili alıb, hakim və vəkil işləyib.
Merz daha sonra siyasətə qədəm qoyub və 1989-1994-cü illərdə Avropa Parlamentində millət vəkili, 1994-2009-cu illərdə isə parlament üzvü kimi fəaliyyət göstərib.
2000-2002-ci illər arasında CDU/CSU Bundestaq Qrupunun sədri vəzifəsini icra edən Merz, o zamankı CDU lideri Angela Merkelin də bu vəzifəni tutmaq istəməsindən sonra istefa vermək məcburiyyətində qalıb. Bu müddətdən sonra Merkel və Merzdə bir-birlərinə qarşı dərin nifrət yaranıb.
2009-cu ildə deputat kürsüsündən ayrıldıqdan sonra siyasi səhnədən itən Merz müxtəlif şirkətlərdə çalışıb, hüquqşünas və lobbiçilik fəaliyyəti göstərib.
Daha sonra siyasətə qayıtmağa qərar verən Merz 2018 və 2019-cu illərdə CDU sədrliyinə namizəd olbu, lakin nümayəndələrdən dəstək ala bilmədiyi üçün hər iki seçkidə məğlub olub.
Merz 2021-ci ilin sentyabrında keçirilən ümumi seçkilərdə yenidən parlament üzvü seçilib və 2022-ci ilin yanvarında üçüncü yarışında CDU lideri olub.
Keçmiş kansler Angela Merkelə qarşı daxili müxalifətə rəhbərlik edən Merz, Merkelin immiqrasiya və “COVID-19” pandemiyası ilə bağlı siyasətinin CDU seçicilərinin bir hissəsini AfD-nin qucağına sövq etdiyini bildirib.
“Merkelin rəqibi” kimi tanınan Merz, CDU-nun Merkelin sosial liberal siyasətləri ilə sola doğru getdiyini iddia edib.
Merz, CDU-nun əksəriyyətinin dəstəyi və CDU-nun Bavariya qardaş partiyası Xristian Sosial Birliyinin (CSU) lideri Markus Söder ilə razılaşdırılaraq, CDU/CSU-nun baş nazirliyə namizədi olaraq irəli sürülüb.
Seçki kampaniyasında ilk növbədə iqtisadi mövzulara diqqət yetirərək xal qazanmaq istəyən Merz son zamanlar immiqrasiya siyasətini prioritetləşdirməyə başlayıb.
Xüsusilə qadınlar və gənc seçicilər arasında populyarlığı az olan bir siyasətçi olduğu deyilən Merz, son həftələrdə CDU/CSU-nun immiqrasiya siyasətlərini sərtləşdirmə təklifinin AfD sayəsində parlamentdən keçməsi səbəbindən sərt tənqidlərlə üzləşib.
CDU/CSU seçkilərdə 30 faiz səslə açıq-aşkar lider olduğu üçün Merz növbəti qanunvericilik sessiyasında baş nazir vəzifəsini tuta bilər.
Almaniyada ifrat sağçı populizmin siması – Alis Veydel
Son illərdə Almaniyada ifrat sağçı populizmin siması kimi görünən 46 yaşlı Alis Veydel 1979-cu ildə Qüterlohda anadan olub.
2013-cü ilin oktyabrında AfD-nin yaranmasından 8 ay sonra üzv olan Veydel 2017-ci ildə keçirilən ümumi seçkilərdə ilk dəfə Bundestaqın üzvü olub.
Veydel 2017-ci ildən AfD parlament qrupunun həmsədri, 2022-ci ildən isə Tino Çrupalla ilə partiyanın həmsədridir.
Fevralın 23-də keçiriləcək növbədənkənar ümumi seçkilərdə partiyasının baş nazirliyə ilk namizədi olan Veydel “Bayreuth” Universitetində iqtisadiyyat və biznes idarəçiliyi üzrə təhsil alıb, müxtəlif böyük şirkətlərdə çalışıb və Çinin pensiya sisteminin gələcəyi haqqında doktorluq dissertasiyası yazıb.
Veydel Şri Lankalı film prodüseri Sarah Bossard ilə eynicinsli münasibətdədir və həm Almaniyada, həm də İsveçrədə evləri var.
AfD-nin “güclü qadını” olaraq da xarakterizə edilən Veydel, xüsusilə qaçqınlar əleyhinə açıqlamaları ilə diqqət çəkir.
İngiltərənin keçmiş baş naziri Marqaret Tetçeri özünə nümunə götürən Veydelin babası Hans Veydelin Nasist Almaniyasında “Schutzstaffel” (SS) adlı yarımhərbi birləşmənin üzvü olduğu və Hitler dövründə hərbi hakim vəzifəsində çalışdığı üzə çıxıb.
Veydel babası ilə heç bir əlaqəsinin olmadığını və keçmişi haqqında heç bir şey bilmədiyini söylədi.
Veydel yanvarın 9-da amerikalı iş adamı İlon Mask ilə sosial media platformasında canlı yayımda idi.
Digər partiyalar AfD ilə koalisiyanı qəti şəkildə rədd etdiyi üçün Veydelin baş nazir olmaq şansı demək olar ki, mümkünsüz görünür.
Robert Habek, Yaşılların “yazıçı” namizədi
55 yaşlı Robert Habek Almaniyada 2021-ci ildə Baş nazir Şolzun rəhbərliyi ilə qurulan “svetofor” koalisiyasında Baş nazirin müavini, İqtisadiyyat və İqlim Mühafizəsi naziri vəzifəsini davam etdirir.
1969-cu ildə Almaniyanın şimalındakı Şlezviq-Holşteyn əyalətinin liman şəhəri Lübekdə əczaçı valideynlərin oğlu olaraq anadan olan Habek alman dili-ədəbiyyatı, fəlsəfə və filologiya üzrə təhsil alıb.
Universitet illərində tanış olduğu Andrea Paluç ilə evlənən və 4 oğlu olan Habeck uzun illər “sərbəst yazar” olaraq çalışıb, həyat yoldaşı ilə birlikdə uşaq kitabları və romanları da daxil olmaqla müxtəlif kitablar nəşr etdirib.
Siyasi həyatına gec başlayan Robert Habek 2002-ci ildə 33 yaşında Yaşıllar Partiyasına üzv olub.
Habek 2009-cu ildə Şlezviq Holşteyn əyalət parlamentinin üzvü seçilib.
2012-ci ildə ştatın Enerji Keçid, Kənd Təsərrüfatı və Ətraf Mühit Nazirliyini təhvil alan Habek 2018-ci ildə hazırkı xarici işlər naziri Annalena Birbok ilə birlikdə Yaşıllar Partiyasının həmsədri seçilib və ştatda nazir postunu tərk edib.
2021-ci il baş nazir namizədliyi üçün Birboku prioritet olaraq qoyan Habek, fevralın 23-də keçiriləcək ümumi seçkilərdə partiyasının tarixində ikinci baş nazir namizədi olub.
Sara Vaqenknext keçmiş Şərqi Alman əsilli
Sol Partiyadan ayrıldıqdan sonra 2024-cü ilin yanvarında öz adını daşıyan “Sahra Wagenknecht Alliance - Anlaşma və Ədalət naminə” (BSW) partiyasını quran Sara Vaqenknext 1969-cu ildə Yenada anadan olub.
Alman ana və iranlı atanın qızı Vaqenknext keçmiş Almaniya Demokratik Respublikasının (ADR) paytaxtı Şərqi Berlində böyüyüb.
Vaqenknçet siyasi karyerasına Almaniyanın Sosialist Birlik Partiyasında (ADR) başlayıb və iki Almaniyanın birləşməsindən sonra SED-i əvəz edən Demokratik Sosializm Partiyasında fəaliyyətini davam etdirib.
Sonradan yeni yaradılmış Sol Partiyaya qoşulan Vaqenknext 2004-2009-cu illərdə Avropa Parlamentinin, 2009-cu ildən isə Bundestaqın deputatıdır.
SPD-nin keçmiş lideri Oskar Lafontaine ilə evli olan 55 yaşlı Vaqenknext fəlsəfə və müasir alman ədəbiyyatı üzrə təhsil alıb.
Əsasən şərq ştatlarında dəstək alan Vaqenknext immiqrasiya ilə bağlı populist ritorikasına görə tənqid olunur.
Dini görüşlərinə görə ateist, politologiya üzrə doktorlu dərəcəsi alan Vaqenknext baş nazir olmaq şansı yoxdur, çünki sorğularda “BSW”nin səs payı 4-6 faiz aralığında görünür.
