Bakı. Trend:
ABŞ Prezidenti Donald Tramp açıq şəkildə bəyan edib: UkraynaQərbin yardımını təbii sərvətləri ilə kompensasiya etməlidir. Onunritorikasında getdikcə daha çox nadir torpaq metalları, neft, qazvə digər strateji aktivlər səslənir ki, ABŞ administrasiyasınınfikrincə, Kiyevə dəstəyin əvəzi məhz bu resurslar olmalıdır. Əgərəvvəllər söhbət 300 milyard dollardan gedirdisə, indi bu məbləğkəskin şəkildə artaraq 500 milyard dollara çatıb.
Bu tələb sadəcə bir maliyyə sövdələşməsi deyil, daha genişmiqyaslı bir planın – ABŞ-nin Ukraynanın iqtisadi gələcəyi üzərindəfaktiki nəzarətini qurmaq cəhdinin bir hissəsidir.
Ötən həftə Vladimir Zelenskinin ofisinə bir müqavilə layihəsidaxil olub ki, bunu ultimatumdan başqa bir şey adlandırmaq mümkündeyil. Sənəd Ukrayna iqtisadiyyatının bərpası üçün investisiyafondunun yaradılmasını nəzərdə tutur, lakin mahiyyət etibariləölkənin resursları üzərində uzunmüddətli nəzarəti ABŞstrukturlarına ötürür.
Bu müqavilə, Ukrayna üçün faktiki olaraq iqtisadireparasiyaların tətbiqi deməkdir. Ölkəni ABŞ-nin xammal əlavəsinəçevirərək, Kiyevi müharibədə aldığı yardımı pulla deyil,suverenliyi ilə ödəməyə məcbur edir. Kiyevdə bu sənəd panikayasəbəb olub – onun imzalanmasının nəticələri həddindən artıq açıq vəağır görünür.
Tramp administrasiyası Vaşinqtonun nadir torpaq metalları vədigər faydalı qazıntıların hasilatından əldə olunan gəlirin 50%-nialmasını tələb edir. Üstəlik, ABŞ bütün gələcək hasilatlisenziyaları üzərində tam nəzarət istəyir, belə ki, ixracathüququndan ilk imtina hüququ yalnız Vaşinqtona məxsus olacaq. Başqasözlə, Ukraynanın resurslarının istənilən kommersiyalaşdırılmasıəvvəlcə ABŞ-yə gəlir gətirməli, yalnız bundan sonra –ukraynalılara.
Sazişin xüsusi maddəsi isə hüquqi baxımdan olduqca sərtdir:bütün mübahisələr Nyu-York ştatının qanunvericiliyi çərçivəsindəhəll ediləcək, bu isə Ukraynanı beynəlxalq arbitrajlarda şərtləriyenidən nəzərdən keçirmək imkanından tamamilə məhrum edir.
Bu prosesi sürətləndirmək üçün 13 fevralda ABŞ-nin maliyyənaziri Skott Bessent Kiyevə gəlib. Onun səfəri Zelenskinin ABŞ iləstrateji tərəfdaşlıq məsələsini müzakirə etməyə hazır olduğunu,lakin müqavilənin şərtlərinin dəyişdirilməsinə ehtiyac duyduğunubildirməsi ilə müşayiət olunub. Lakin Ağ Evdə bu bəyanat yalnızvaxt udmaq cəhdi kimi qiymətləndirilib.
Amerikalı rəsmilər aydın şəkildə bildiriblər: Kiyevə hərbi vəiqtisadi dəstəyin davam etdirilməsi birbaşa Ukraynanın bu şərtlərinə qədər itaətkar yerinə yetirəcəyindən asılı olacaq. Avropalıdiplomatların biri açıq şəkildə etiraf edib:
“Bu, Tramp üçün qurulmuş bir tələ idi. Ukrayna öz resurslarınaçıxışı təhlükəsizlik zəmanətləri ilə əlaqələndirmək istədi, lakinkonkretlik çatışmazlığı Vaşinqtona qiyməti özünün təyin etməsinəimkan verdi.”
Ukraynanın çıxış yolu varmı?
Bu müqavilənin ölkəni iqtisadi koloniyaya çevirmə təhlükəsinianlayan Zelenskinin komandası alternativ variantlar axtarmağaçalışır. Lakin manevr imkanları getdikcə daralır.
- Avropa İttifaqı Ukraynanın ABŞ ilə bu sövdələşmədən imtinasınıkompensasiya etməyə hazır deyil.
- ABŞ-nin tələblərinə müqavimət göstərmək cəhdləri Qərbyardımının daha da azalmasına gətirib çıxara bilər.
Mövcud vəziyyət göstərir ki, Tramp sərt və praqmatik siyasətyürüdür. Onun yanaşması humanitar yardım deyil, açıq-aşkarbiznesdir – və burada Ukrayna nə tərəfdaşdır, nə də müttəfiq –sadəcə borclu bir dövlətdir.
İndi Zelenskinin qarşısında iki seçim var:
Vaşinqtonun şərtlərini qəbul edərək ölkənin əsas iqtisadisektorlarını ABŞ-nin nəzarətinə vermək. Bu tələbləri rədd edibhərbi və maliyyə yardımının dondurulması riski ilə üzləşmək.
Artıq sual Kiyevin bu müqaviləni imzalayıb-imzalamayacağı deyil,Ukraynanın bundan sonra iqtisadi müstəqillikdən nə qədərininqalacağıdır.
“Tələyə” düşən Zelenski
Ukrayna Qərbin dəstəyinə ciddi şəkildə möhtacdır. Müharibəölkənin resurslarını tükəndirib, hərbi yardım isə artıq varlıqməsələsinə çevrilib.
Məhz buna görə də 2024-cü ilin sentyabrında Vladimir Zelenski“Trump Tower”ə qeyri-adi bir təkliflə gəlib:
Ukraynanın nadir torpaq metalları və strateji minerallarının birhissəsini ABŞ-yə vermək – əvəzində isə silah tədarükünün davametdirilməsini təmin etmək.
Bu addım Vaşinqtonun Ukraynada uzunmüddətli marağını təminetməyə hesablanmışdı – Rusiya prezidenti Putini növbəti addımlardançəkindirmək üçün bir növ “strateji tələyə” çevriləcək birmexanizm.
Zelenski xüsusilə vurğulayıb ki, bəzi strateji faydalı qazıntıyataqları cəbhə xəttinin yaxınlığında və ya Rusiya tərəfindən işğalolunmuş ərazilərdə yerləşir. Bu isə Vaşinqtonun titanın, volframın,uranın, qrafitin və nadir torpaq metallarının Moskvanın əlinəkeçməsinin qarşısını almaq üçün maraqlı olmasını təmin edirdi.
Zelenskinin sözləri belə olub: “Əgər bu, razılaşmadırsa, gəlinrazılaşaq. Biz buna tam hazırıq.”
O, yəqin ki, bu təklifin onu çıxılmaz vəziyyətə salacağınıgözləmirdi.
XXI əsrin Versalı
Zelenskinin ofisinə daxil olan müqavilə layihəsi hətta onun ənyaxın çevrəsini belə şoka salıb. Sənədin şərtləri o qədər sərtdirki, onları 1919-cu ildə Almaniyaya tətbiq edilən Versalmüqaviləsinin reparasiyaları ilə müqayisə etmək olar.
ABŞ Ukraynadan 500 milyard dollarlıq kompensasiya tələb edir. Buöhdəliklərin ÜDM-ə nisbəti II Dünya müharibəsindən sonra Almaniyavə Yaponiyaya tətbiq olunan ödənişləri belə geridə qoyur.
Vaşinqton Ukraynanın faydalı qazıntı hasilatından əldə etdiyigəlirin 50%-nə və üçüncü tərəflərə veriləcək bütün yenilisenziyaların ümumi dəyərinin 50%-nə nəzarət etmək istəyir. Bundanəlavə, müqavilə Nyu-York ştatının qanunları əsasında tərtib edilibki, bu da Ukraynanın beynəlxalq məhkəmələrdə şərtləri yenidənnəzərdən keçirmək imkanını tamamilə aradan qaldırır.
Faktiki olaraq, ABŞ Ukraynanın limanlarına, neft-qaz sektorunavə əsas infrastruktur obyektlərinə nəzarət qurur. Bu müqaviləölkənin de-fakto iqtisadi işğalını təsbit edir.
Trampın açıq mesajı
ABŞ prezidenti Donald Tramp artıq öz baxışlarını gizlətmir. FoxNews-a verdiyi müsahibədə açıq şəkildə bildirib:
“Ukrayna əslində ABŞ-yə 500 milyard dollar verməyə razılaşıb.Onların nadir torpaq metalları, neft, qaz və bir çox başqa stratejiehtiyatlar baxımından olduqca dəyərli torpaqları var.”
Onun növbəti ifadəsi daha sərt olub:
“Onlar bu müqaviləni bağlaya da bilərlər, bağlamaya da bilərlər.Onlar Rusiyanın bir hissəsinə çevrilə bilərlər, çevrilməyə dəbilərlər. Amma mən bu pulları geri istəyirəm.”
Bu bəyanat Kiyevdə şok effekti yaradıb. Çünki Ukrayna ABŞ-ninşərtləri ilə razılaşmasa, təkcə hərbi dəstəyi deyil, həm dəmüstəqil dövlət kimi gələcəyini riskə ata bilər.
Tramp ABŞ-nin artıq Ukraynadakı müharibəyə 300 milyard dollarxərclədiyini bildirib, həqiqətdə isə bu rəqəm xeylişişirdilmişdir.
- Konqresin ayırdığı 175 milyard dolların 70 milyardı ABŞdaxilində silah istehsalına yönəldilib.
- Qalan vəsaitlərin böyük hissəsi isə Ukraynaya lendliz proqramıçərçivəsində kredit kimi ayrılıb – və bu borc gələcəkdə geriqaytarılmalıdır.
Respublikaçı senator Lindsi Qrem Münhen TəhlükəsizlikKonfransında Trampın tələblərini “ağıllı manevr” adlandırıb, çünkibu, ABŞ seçicilərinə Ukraynaya dəstəyin izah olunmasınıasanlaşdıracaq.
“Tramp seçicilərə deyə biləcək ki: ‘Ukrayna yük deyil, qazancmənbəyidir.’”
Ancaq bu “qazancın” arxasında acı reallıq dayanır: əgər bumüqavilə imzalansa, Ukrayna öz resursları üzərində nəzarətitamamilə itirəcək. Bundan sonra hansı resursların, kimə və hansışərtlərlə veriləcəyini ABŞ şirkətləri müəyyən edəcək.
Resurs nəhəngi, yoxsa mif?
Bu hadisələrin fonunda Qərb mediası Ukraynanın “misilsiz təbiisərvətlərə” malik olduğu fikrini fəal şəkildə tirajlamağa başlayıb.Bəzi ekspertlər ölkənin faydalı qazıntılarının və karbohidrogenehtiyatlarının dəyərini 26 trilyon dollar qiymətləndirirlər.
Reallıq xeyli fərqlidir:
- Ukraynada litium ehtiyatları böyükdür, amma 2022-ci ildənetibarən bu metalın qiyməti 88% ucuzlaşıb – bu isə onun hasilatınıkommersiya cəhətdən əlverişsiz edir.
- Nadir torpaq metalları isə əslində o qədər də nadir deyil – ABŞözü 1990-cı illərdə rentabelli olmadığı üçün onların hasilatındanimtina edib.
- Şist qazı? Perspektivli yataqların bir hissəsi Rusiyanəzarətindədir, Karpat bölgəsində hasilat isə çox baha başagəlir.
Bütün bunlar Ukraynanın resurslardan astronomik gəlir əldəedəcəyi fikrinin çox şişirdilmiş olduğunu sübut edir. ABŞ-nin əsasmarağı iqtisadi mənfəətdən çox, siyasi nəzarətlə bağlıdır.
“Biznesdə ən yaxşı sövdələşmə – heç bağlamadığın sövdələşmədir,”– Donald Trampın məşhur ifadələrindən biridir.
Amma Ukraynanın belə bir seçim lüksü yoxdur.
Zelenski indi seçim qarşısındadır:
- Ya müqaviləni imzalayaraq ölkənin əsas iqtisadi sektorlarınıABŞ nəzarətinə verməli.
- Ya da bu şərtləri rədd edib, hərbi və maliyyə dəstəyinindondurulması təhlükəsi ilə üzləşməli.
Bu vəziyyətdə artıq əsas sual Kiyevin bu müqaviləniimzalayıb-imzalamayacağı deyil. Əsas məsələ Ukraynanın bundan sonraiqtisadi müstəqilliyinin nə qədər qalacağıdır.
Kiyevin əsl dilemma ilə üzləşdiyi açıqdır:
- Putinin hərbi təcavüzü ilə ABŞ-nin iqtisadi nəzarəti arasındasıxışan bir ölkə.
- Vaşinqtonun təsir dairəsindən çıxmağa çalışsa, Qərbin dəstəyiniitirə bilər.
Zelenski tam asılılıqdan yayınmaq üçün üçüncü bir güc axtarmağaməcburdur.
Amma indiki şərtlərdə onun nə kifayət qədər vaxtı var, nə dəkifayət qədər müttəfiqi.
Son illərdə Ukraynanın nəhəng təbii sərvətlərə sahib olması iləbağlı iddialar getdikcə daha çox səsləndirilir. Bəzi mənbələrölkənin faydalı qazıntılarının ümumi dəyərinin 26 trilyon dollarolduğunu bildirir. Lakin bu rəqəmlərə daha yaxından baxdıqdamənzərə xeyli fərqli görünür.
Müharibədən əvvəl Ukrayna filiz və metallurgiya ixracından ildətəxminən 24,5 milyard dollar qazanırdı. Lakin bu tədarüküntərkibində nadir torpaq metallarının hasilatı yox idi. Ukraynadaonların sənaye miqyasında çıxarılması heç vaxt aparılmayıb.
Hətta Kiyevin litium, qrafit və digər kritik minerallarınhasilatına ciddi şəkildə başlamaq qərarına gəldiyini fərz etsəkbelə, bu sahədən əldə olunacaq gəlir maksimum 1 milyard dollarıkeçməyəcək. Trampın məntiqinə əsaslansaq, Ukraynanın tələb olunanməbləği ödəməsi üçün ən azı 20 il lazımdır.
Bu hesablamalar belə reallıqdan uzaqdır.
- Əksər yataqlar müharibə nəticəsində dağıdılıb.
- Bəziləri özəl şirkətlərə məxsusdur.
- Digərləri isə artıq Rusiya nəzarətindədir.
Vaşinqton Ukraynanı nadir torpaq metalları hasilatında gələcəkqlobal lider kimi təqdim etməyə çalışır. Lakin reallıq budur ki, buresursların sənaye miqyasında çıxarılması Ukraynada mümkündeyil.
ABŞ-nin Geoloji Xidməti (USGS) məlumatına əsasən, Ukraynanıngenişmiqyaslı hasilata yararlı nadir torpaq metal yataqlarıyoxdur.
Doğrudur, ölkədə lantan, serium, neodim və digər elementlər var,lakin bu ehtiyatlar müstəqil tədqiqatlarla təsdiqlənməyib vəonların kommersiya hasilatı həyata keçirilmir.
Hətta fərz etsək ki, Ukrayna birdən-birə "yeni Çin" oldu vənadir torpaq metalları istehsal etməyə başladı, yenə də bu sahədəngələn gəlir olduqca cüzi olardı.
Misal üçün:
- Dünyanın ən böyük nadir torpaq metalı istehsalçısı olan Çin buresursların ixracından cəmi 500 milyon dollar gəlir əldə edir.
- Ukrayna hətta ən ideal şərtlərdə belə ABŞ-nin tələb etdiyi 500milyard dolları ödəmək üçün 600-1000 il vaxt sərf etməliolardı.
Bu isə Ukraynanın nadir torpaq metalları ilə ABŞ-yə borcunuödəyə biləcəyi fikrinin tamamilə mif olduğunu sübut edir.
Litium müasir texnologiya və hərbi sənaye üçün kritik əhəmiyyətdaşıyan metaldır. Batareyalar, elektronika və silah istehsalındageniş istifadə olunur.
ABŞ-nin Geoloji Xidmətinin məlumatına görə, Ukraynanın litiumehtiyatları təxminən 500 min ton təşkil edir. Bu isə ölkəniAvropada ən zəngin litium yataqlarından birinə sahib edir.
Ancaq əsas problem odur ki, bu yataqlarda heç bir hasilatbaşlamayıb.
Bundan əlavə, Ukraynanın dörd əsas litium yatağından ikisi artıqRusiya nəzarətindədir:
- Şevçenkovsk yatağı (Zaporojye vilayəti)
- Krutaya Balka yatağı (Donetsk vilayəti)
Bu isə Kiyevin litium ixracından ciddi gəlir əldə etməimkanlarını faktiki olaraq sıradan çıxarır.
Qrafit də strateji mineral hesab olunur, çünki batareyalar,aviasiya və hərbi texnologiyalarda istifadə edilir. Ukraynadünyadakı qrafit ehtiyatlarının təxminən 20%-nə sahibdir.
Ancaq problem ondadır ki, bu resurslar tamamilə istifadəolunmur.
- Ölkənin yeganə qrafit hasilatı müəssisəsi olan “ZavalyevskiyQrafit” zavodu 2024-cü ildə bağlanıb.
- Yeni hasilat sahələrinin inkişafı üçün isə nə kifayət qədərmaliyyə, nə də infrastruktur var.
Bu isə ABŞ-yə qrafit resursları ilə “borc ödəmək” ideyasının dapraktiki olaraq qeyri-mümkün olduğunu göstərir.
Ukrayna müharibədən əvvəl qlobal polad istehsalında mühüm roloynayırdı. Lakin bu sektor artıq kəskin geriləyib.
- 2023-cü ildə Ukrayna polad istehsalını 21% artıraraq 7,6 milyontona çatdırıb.
- Lakin bu hələ də müharibədən əvvəlki səviyyədən üç dəfəaşağıdır.
- Dünya bazarında Ukraynanın payı cəmi 0,5%-dir (1,8 milyardtonluq ümumi tələbatın içində).
Ən ciddi problem isə Ukraynanın yeganə kokslaşan kömür yatağıolan Pokrovsk mədənini itirməsidir.
- Bu mədən Donetsk vilayətində yerləşirdi və onun üzərindənəzarət olmadan Ukrayna polad sənayesi yaşamaq iqtidarındadeyil.
- 2023-cü ilin sonlarında Pokrovsk şaxtasının bir hissəsidağıdılıb və bu ərazidə aktiv döyüşlər gedir.
Kokslaşan kömür olmadan Ukrayna polad istehsal edə bilməz, buisə sektoru tam çökdürə bilər.
Ukraynada yeganə alüminium istehsalçısı olan Zaporojye AlüminiumZavodu fəaliyyətini minimum səviyyəyə endirib.
Kiyev bu zavodun bərpası üçün investorlar axtarsa da, heç biruğur əldə edilməyib.
Nəticədə Ukrayna əvvəllər öz alüminiumunu istehsal etdiyi halda,indi bu metaldan tamamilə asılı vəziyyətə düşüb.
Ukraynanın resurslarının ABŞ-yə 500 milyard dollar ödəmək üçünyetərli olduğu iddiası siyasi mifdən başqa bir şey deyil.
Nadir torpaq metalları hasil edilmir və onların ehtiyatlarışübhəlidir. Litiumun böyük hissəsi Rusiya nəzarətindədir və buyataqlarda heç bir hasilat başlamayıb. Qrafit və polad sənayesitənəzzülə uğrayıb. Alüminium sənayesi tamamilə çöküb.
Bu isə Vaşinqtonun əsl niyyətinin iqtisadi qazanclardan çoxsiyasi nəzarət olduğunu göstərir.
ABŞ Ukraynanı nadir torpaq metalları ilə “borc ödəməyə” məcburetməyi düşünmür. Onun məqsədi ölkənin iqtisadi və siyasiidarəetməsini ələ keçirməkdir.
Qara metallurgiya uzun illər Ukrayna iqtisadiyyatının əsassütunlarından biri olub, lakin onun “qızıl dövrləri” artıq çoxdanarxada qalıb.
2023-cü ildə ölkədə polad istehsalı 21% artaraq 7,6 milyon tonaçatıb. Lakin bu rəqəm müharibədən əvvəlki göstəricidən üç dəfəaşağıdır və qlobal bazarda cəmi 0,5% paya sahibdir (dünyada ümumiistehlak – 1,8 milyard ton).
Üstəlik, Ukrayna metallurgiyası tam iflasın astanasındadır. Əsassəbəb isə Donetsk vilayətindəki “Pokrovsk” şaxtasının itirilməsidir– bu isə ölkənin yeganə kokslaşan kömür mənbəyi idi və poladistehsalı üçün kritik əhəmiyyət daşıyırdı.
2023-cü ilin sonunda şaxtanın bir hissəsi partladılıb, bölgədəisə şiddətli döyüşlər davam edir. Bu isə o deməkdir ki, Ukraynakokslaşan kömürü idxal etmədən polad istehsalını indiki səviyyədəbelə saxlaya bilməyəcək.
Ölkədə yeganə alüminium zavodu olan Zaporojye Alüminium Zavoduartıq minimal güclə işləyir.
Kiyev zavodun bərpası üçün investorlar axtarsa da, bu cəhdlərnəticəsiz qalıb. Nəticədə, Ukrayna öz alüminium istehsalınıdayandırıb və tam idxal asılılığına düşüb.
Beləliklə, nə polad, nə də alüminium ABŞ qarşısında “ödəməvasitəsinə” çevrilə bilər.
Donald Tramp iddia edir ki, Ukrayna borcunu neft və qazlakompensasiya edə bilər. Lakin rəqəmlər tam əksini göstərir.
2023-cü ildə ölkənin kəşf edilmiş neft ehtiyatları cəmi 107milyon ton təşkil edib.
Bu rəqəm nə deməkdir?
107 milyon ton neft – dünyanın cəmi 7 günlük istehlakınabərabərdir (qlobal gündəlik istehlak – 14 milyon ton). HəttaUkrayna bütün neftini bazar qiymətinə sata bilsə belə, əldəediləcək ümumi gəlir 7,5 milyard dolları keçməz. Bu isə Trampıntələb etdiyi 500 milyard dolların cəmi 2%-ni təşkil edir. Bundanəlavə, hətta bu nəzəri imkan belə mövcud deyil: Ukrayna ildətəxminən 10 milyon ton neft istehlak edir və idxaldan tamamiləasılıdır.
SSRİ dövründə Ukrayna qaz hasilatında aparıcı ölkələrdən biriidi, lakin artıq 1980-ci illərdə hasilat kəskin şəkildə azaldı. Bugün ölkənin kəşf edilmiş qaz ehtiyatları 680 milyard kubmetr təşkiledir. Ancaq müharibə səbəbindən illik hasilat (20 milyard kubmetr)azalıb və ən böyük yataqlar döyüş bölgələrində yerləşir.
Bundan əlavə, Ukraynanın şist qazı hasil etmək planı 2010-cuillərdə tam uğursuzluğa düçar olub. Eyni cəhdlər Polşada danəticəsiz qaldı.
Beləliklə, nə neft, nə də qaz Ukraynanın ABŞ-nin tələbləriniödəməsi üçün real alternativ deyil.
Trampın “Ukrayna ABŞ-yə 500 milyard dollar borcludur və bunutəbii sərvətlərlə ödəyə bilər” iddiası iqtisadi deyil, siyasitəzyiq vasitəsidir.
Faktlar tam əksini sübut edir:
- Nadir torpaq metalları? Ukrayna onları hasil etmir, mövcudehtiyatlar ya kəşf olunmayıb, ya da Rusiya nəzarətindədir.
- Metallurgiya? Polad istehsalı üç dəfə azalıb, alüminiumsənayesi isə tamamilə yox olub.
- Neft və qaz? Ukrayna özü idxaldan asılıdır və ixrac üçünkifayət qədər ehtiyatı yoxdur.
Beləliklə, Trampın bəyanatları iqtisadi strategiya deyil, Kiyevəqarşı siyasi rıçaqdır.
Vaşinqton nə edəcək?
Trampın tələbləri yerinə yetirilə bilməz. Amma əsas sualbaşqadır: ABŞ bunu başa düşəndə Kiyevə qarşı hansı addımlarıatacaq?
Açıq şəkildə görünür ki, bu iddiaların məqsədi real iqtisadihesablamalar deyil, siyasi təzyiq mexanizmi qurmaqdır. Vaşinqtonartıq uzun illərdir ki, nadir torpaq metallarında Çindən asılılığıazaltmağa çalışır. ABŞ Kanada və Qrenlandiyada hasilata investisiyaedib, lakin hələ uğur əldə etməyib. İndi isə Tramp Ukraynanı yenibir təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməyə çalışır.
Əslində, o, həqiqətən 500 milyard dollar dəyərində nadir torpaqmetalları almağı planlaşdırmır – sadəcə olaraq, Kiyevin üzərindəyeni bir iqtisadi və siyasi nəzarət rıçağı qurur.
Ukrayna ABŞ-ın tələblərini yerinə yetirə bilmir. Ölkənin təbiiehtiyatları kifayət qədər deyil və hətta əgər olsaydı belə, onlarınhasilatı onilliklər tələb edərdi.
Bu şərtləri rədd etmək ABŞ-nin hərbi və maliyyə dəstəyinindondurulması demək ola bilər.
Kiyev artıq həm hərbi, həm də iqtisadi təzyiqləsıxışdırılıb.
İndi Zelenskinin qarşısında çətin seçim var: ya Ukrayna sahibolduğu hər şeyi Vaşinqtonun nəzarətinə verməli olacaq, ya da hərbidəstəyin tamamilə dayandırılması riski ilə üzləşəcək.
Tramp ultimatum verdi.
Zelenski ABŞ-nin dəstəyini qorumaq üçün nə qədər irəli getməyəhazırdır?
