Bu həftə səhmlərin qiymətləri kəskin şəkildə azalıb, çünki investorlar iqtisadi tənəzzül ehtimalına hazırlaşırlar. Bazarın dalğalanmasına səbəb olan amillər arasında gömrük tariflərinə dair qeyri-müəyyən siyasət və əmək bazarındakı yavaşlama da var.
Valyuta.Az "CNBC"yə istinadən xəbər verir ki, "Fox News" telekanalına verdiyi müsahibədə ABŞ prezidenti Donald Tramp qısamüddətli çətinliklərin mümkünlüyünə işarə edib:
"Bu, keçid dövrüdür, çünki biz çox böyük işlər görürük", – deyə o bildirib. "Biz sərvəti Amerikaya qaytarırıq. Bu, mühüm bir məsələdir... Bunun üçün müəyyən vaxt lazımdır, lakin düşünürəm ki, nəticədə bizim üçün yaxşı olacaq."
Resessiya ehtimalı barədə sualı cavablandıran prezident əlavə edib:
"Belə şeyləri proqnozlaşdırmaqdan xoşum gəlmir."
O, sözlərinə belə davam edib:
"Bəli, müəyyən narahatlıqlar olacaq, amma biz buna hazırıq."
Bazarın düzəliş mərhələsinə daxil olması
"S&P 500" indeksi fevralın 19-da qeydə alınan rekord səviyyədən 9%-dən çox geriləyib. Bu isə bazarın 10%-dən çox azalma ilə xarakterizə olunan “düzəliş” mərhələsinə yaxınlaşdığını göstərir.
Əgər resessiyanın yaxınlaşdığı daha da aydınlaşarsa, investorlar səhmlərin qiymətini daha da aşağı sala bilərlər. Bunun mümkünlüyünü "Berkshire Hathaway" şirkətinin sədri və investisiya dahisi Uorren Baffet də vurğulayır.
"Ola bilər ki, səhmlər qısa müddətdə nə qədər aşağı düşəcəyini proqnozlaşdırmaq mümkün olmasın", – deyə o, 2017-ci ildə səhmdarlara ünvanlanan məktubunda yazıb. Lakin əgər belə bir ciddi eniş baş verərsə, o, investorları 1895-ci ildə yazılmış Radyard Kiplinqin məşhur "Əgər" ("If") şeirindən bu sətirləri xatırlamağa çağırıb:
"Əgər hər kəsin ağlı qarışanda sən sakit qala bilsən...
Əgər gözləməyi bacarsan və bundan yorulmasan...
Əgər düşünə bilsən – və düşüncələri məqsəd etməsən...
Əgər hər kəs sənə şübhə ilə yanaşanda sən özünə inansan...
O zaman dünya və ondakı hər şey sənin olacaq."
Sakit qalmağın üstünlükləri
Baffet bu fikirləri səhmlərin 50%-dən çox dəyər itirdiyi 2007-2009-cu illərin ayı bazarı kimi kəskin eniş dövrlərinə aid edirdi.
Bununla belə, bu cür böyük geriləmələr hazırkı vəziyyətlə müqayisədə daha nadir hallarda baş verir. Əslində, fond bazarında 10%-dən çox geriləmələr adi hal hesab olunur. "Baird Private Wealth Management" şirkətinin məlumatına görə, 1980-ci ildən bəri "S&P 500" indeksində 10%-dən çox eniş 21 dəfə baş verib və orta illik eniş təxminən 14% təşkil edib.
Əlbəttə ki, investorlar vəziyyətin nə zaman daha da pisləşəcəyini əvvəlcədən dəqiq bilə bilməzlər.
"Heç kim bu enişlərin nə vaxt baş verəcəyini proqnozlaşdıra bilməz", – deyə Baffet 2017-ci ildə yazmışdı. "Yaşıl işıq hər an birbaşa qırmızıya keçə bilər, sarıda dayanmağa ehtiyac duymadan."
Lakin istər bu geriləmə qısa və yüngül, istərsə də uzunmüddətli və ağır olsun, fərdi investorlar üçün əsas mesaj eynidir: uzunmüddətli investisiya strategiyasına sadiq qalmaq və yatırımlara davam etmək.
Baffet bazardakı enişləri "misilsiz fürsətlər" kimi qiymətləndirir. Niyə? Çünki tarixə nəzər salsaq, bazarın geriləmədən sonra yenidən yüksəlməsi adətən uzun çəkmir.
"Harford Funds" şirkətinin məlumatına görə, 1928-ci ildən bəri ayı bazarları orta hesabla 10 aydan az davam edib. Bu, onilliklərlə investisiya planlaşdıran bir investor üçün əhəmiyyətli bir müddət deyil.
Hətta bu proses qorxulu görünsə belə, əsas məqsədi – uzunmüddətli maliyyə hədəflərini unutmamaq vacibdir. Bazardakı eniş zamanı mütəmadi olaraq investisiya etmək, səhmləri daha aşağı qiymətə almaq deməkdir. Əgər investor şaxələndirilmiş bir portfelə sahibdirsə, qiymətlər endikcə daha yaxşı alqı-satqı imkanları əldə edə bilər.
Kiplinqin şeirində deyildiyi kimi: başınızı itirməyin, həyəcanlı xəbərlərə əhəmiyyət verməyin və strategiyanıza sadiq qalın. Bu, sizə bütün dünyanın sahibliyini qazandırmaya bilər, amma uzunmüddətli sərvətinizi artırmaq üçün güclü bir imkan yarada bilər.
Bütün bu yanaşma Baffetin 2009-cu ildə səhmdarlara ünvanladığı başqa bir məşhur fikrini də xatırladır:
"Böyük fürsətlər nadir hallarda yaranır. Qızıl yağış yağanda dediyiniz ilk şey kağız stəkan deyil, bir vedrə olsun."
Rəhim
