Alimlər müəyyən ediblər ki, Bennu asteroidi Yerlə toqquşarsa, qlobal qış baş verəcək. NASA bu yaxınlarda 8 il ərzində Yerlə toqquşma ehtimalı 1,33 faiz olan 2024 YR4 asteroidini kəşf edənə qədər Bennu planet üçün ən təhlükəli kosmik qaya sayılırdı.
Hafta.az-ın yazdığına görə, ötən həftə nəşr olunan təməlqoyucu araşdırmada həyatın tikinti daşlarını ehtiva etdiyi təsbit edilən Bennu, diametri 500 metr olan orta ölçülü asteroiddir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 66 milyon il əvvəl planetə çırpılan və dinozavrları yox edən kosmik qayanın diametri təxminən 10 kilometr idi.
“Science Advances” jurnalında dərc edilən araşdırmada, Bennu ehtimallara qarşı çıxsa və Yer kürəsinə çarparsa nə baş verəcəyi hesablanıb.
Elm adamları, Bennu kimi orta ölçülü asteroidlərin təxminən hər 100 min – 200 min ildən bir Yerə düşdüyünü deyirlər. Yeni araşdırmaya görə, Bennunun 2182-ci ilin sentyabrında planetə düşmə şansı 2700-də bir və ya 0,037 faizdir.
Alimlər toqquşmanın mümkün təsirlərini iqlim modellərindən istifadə edərək kompüter simulyasiyaları ilə araşdırıblar. Tədqiqatçılar belə bir vəziyyətdə atmosferə çox böyük miqdarda tozun çıxacağını bildirirlər. Ən pis ssenaridə 400 milyon ton tozun atmosferə yayılacağı və qlobal qışa səbəb olacağı müəyyən edilib.
“Təsirli qış” adlanan bu dövrdə temperatur, planetə çatan günəş işığı və yağıntılar azalacaq. Havaya qalxan toz hissəciklərinin günəş işığının qarşısını kəsdiyi üçün qlobal temperaturun sürətlə 4 dərəcə aşağı düşəcəyi gözlənilir.
Araşdırmaya görə, yer üzündə daha az buxarlanma baş verəcəyi üçün yağıntıların miqdarı 15 faiz azala, ozon təbəqəsi isə 32 faizə qədər incələ bilər.
Alimlər bu şəraitdə bitkilərin fotosintezinin kəsiləcəyini və dünyanın qida böhranı ilə üzləşəcəyini proqnozlaşdırırlar.
Komanda həmçinin bildirir ki, zərbənin baş verdiyi ərazidə daha ciddi təsirlər müşahidə oluna bilər.
Cənubi Koreyanın Pusan Milli Universitetindən, "Nəticələrimiz göstərir ki, atmosferdə 2 ilə qədər qala bilən toz hissəcikləri təsirdən sonra 4 ildən çox müddət ərzində qlobal "təsir qışı"na səbəb ola bilər", - Lan Day aparıcı müəllifi olduğu tədqiqat haqqında deyib.
Qəfil qış bitkilərin inkişafı üçün əlverişsiz iqlim şəraiti yarada bilər ki, bu da quru və dəniz ekosistemlərində fotosintezin ilkin 20-30 faiz azalmasına səbəb olur. Bu, çox güman ki, qlobal ərzaq təhlükəsizliyində böyük pozuntulara səbəb olacaq.
Digər tərəfdən, təsir nəticəsində ortaya çıxan tozun dəmirlə zəngin olması halında okeanlardakı bəzi yosun növlərinin çoxalacağı təxmin edilir. Tədqiqatçılar deyirlər ki, bu yosunlar quruda qida istehsalına alternativ təklif edə bilər. Bununla belə, dəniz ekosistemlərində balanssızlığa səbəb olma ehtimalı da var.
Harvard Universitetinin Yer və Planet Elmləri Departamentindən Nadja Drabon deyir ki, tapıntılar Yer tarixindəki əvvəlki təsirlərin təsiri ilə uyğun gəlir.
Tədqiqatda iştirak etməyən Drabon deyir: "Keçmiş təsirlərin çoxu daha böyük və çox vaxt daha şiddətli və daha uzun müddətli idi. Bu araşdırma xüsusilə maraqlıdır, çünki hətta nisbətən "kiçik" təsirlər də fotosintezi ciddi şəkildə məhdudlaşdırmaq üçün kifayət qədər toz buraxaraq qida zəncirində ciddi problemlər yarada bilər”.
Tədqiqat qrupu daha sonra asteroidlərin təsirinə müasir insanların əcdadlarının reaksiyalarını modelləşdirməyi planlaşdırır.
Dr. Day deyir ki, asteroidlərin təsirləri Yer tarixində dəfələrlə baş verib: "Ola bilsin ki, ilk əcdadlarımız bu planeti dəyişdirən hadisələrdən əvvəl yaşayıblar. Bu isə, insanın təkamülünə və hətta öz genetik quruluşumuza potensial təsir göstərə bilər".
