Tədqiqat nəticələri fobiya, təşviş və PTSD üçün yeni müalicə üsullarına yol aça bilər
London Universitet Kollecinin (UCL) Sainsbury Wellcome Mərkəzinin (SWC) alimləri heyvanların instinktiv qorxularını necə dəf etdiyini müəyyən edən dəqiq beyin mexanizmlərini aşkar ediblər. Bu gün "Science" jurnalında dərc olunan tədqiqat, siçanlar üzərində aparılıb və fobiyalar, təşviş pozuntuları və post-travmatik stres sindromu (PTSD) kimi qorxu ilə bağlı xəstəliklər üçün yeni terapevtik üsulların inkişafına töhfə verə bilər.
AzEdu.az xəbər verir ki, tədqiqatçılar qrupu – Dr. Sara Mederos və professor Sonja Hoferin rəhbərliyi ilə – beynin zamanla təhlükəsiz olduğu sübuta yetən vizual həyəcanlara qarşı reaksiya verməyi necə öyrəndiyini araşdırıb.
"İnsanlar instinktiv qorxu reaksiyaları ilə doğulur, məsələn, yüksək səslərə və ya sürətlə yaxınlaşan obyektlərə refleks cavablar verirlər", – SWC-də Hofer laboratoriyasının tədqiqatçısı Dr. Mederos bildirir. "Lakin biz təcrübə yolu ilə bu reaksiyaları aradan qaldıra bilirik – məsələn, uşaqlar zamanla fişənglərin səsindən qorxmaq əvəzinə onlardan həzz almağı öyrənirlər. Biz məhz belə öyrənmə formalarının beyin mexanizmlərini anlamaq istəyirdik."
Siçanlar üzərində aparılan eksperiment
Tədqiqatçılar siçanlara yuxarıdan genişlənən kölgə təsiri göstərən vizual stimul təqdim ediblər. Bu, onların təbii instinktlərinə əsasən, havadakı yırtıcı təhlükəsini təqlid edirdi. Əvvəlcə siçanlar dərhal sığınacaq axtarırdı. Lakin təhlükənin real olmadığını təcrübədən keçirərək, onlar zamanla bu vizual stimul qarşısında sakit qalmağı öyrəndilər.
Tədqiqatın əsas tapıntıları:
Beynin ventrolateral genikulyat nüvəsi (vLGN) adlanan bölgəsi qorxu reaksiyalarını yatırmaqda mühüm rol oynayır.
Görmə qabığından (vizual korteksdən) gələn güclü sinir siqnalları vLGN-in qorxu reaksiyalarına təsirini tənzimləyir.
"Siçanlarda müəyyən vizual korteks sahələri deaktiv edildikdə, onlar qorxu reaksiyalarını öyrənməkdə çətinlik çəkirdi", – Dr. Mederos izah edir. "Lakin bir dəfə qorxu reaksiyasını yatırtmağı öyrəndikdən sonra, bu proses üçün artıq beyinin kortikal sahələrinə ehtiyac qalmırdı."
Professor Hofer qeyd edir ki, "Ənənəvi yanaşmaya görə, öyrənmə və yaddaş əsasən beyinin kortikal hissələrində formalaşır. Lakin bizim araşdırmamız göstərdi ki, instinktiv davranışların uyğunlaşması üçün korteks deyil, vLGN əsas rol oynayır."
Qorxu ilə mübarizə üçün yeni terapevtik imkanlar
Alimlər həmçinin endokannabinoidlərin – beyində əhval-ruhiyyə və yaddaşı tənzimləyən daxili molekulların – bu prosesdə əsas rol oynadığını aşkar ediblər. Bu maddələrin ifrazı vLGN-in aktivliyini artırır, nəticədə vizual təhlükə stimuluna qarşı qorxu reaksiyası yatırılır.
Bu tapıntılar, qorxu ilə bağlı xəstəliklərin müalicəsinə yeni perspektivlər aça bilər. Professor Hofer bildirir ki, "Bu neyron şəbəkələr insan beynində də mövcuddur. Fobiyalar, təşviş və PTSD kimi problemlərin müalicəsində vLGN dövrələrini və endokannabinoid sistemlərini hədəfləyən yeni yanaşmalar inkişaf etdirilə bilər."
Tədqiqat qrupu hazırda klinik tədqiqatçılarla əməkdaşlıq edərək bu mexanizmləri insan beynində araşdırmağı planlaşdırır. Məqsəd – qorxu və təşviş pozuntularına qarşı hədəflənmiş yeni müalicə metodlarının hazırlanmasıdır.
