Son araşdırmalar göstərir ki, səhər saatlarında insanların psixi sağlamlıq göstəriciləri daha yüksək olur və gün ərzində bu göstəricilər dəyişir.
AZƏRTAC “The İndependent” nəşrinə istinadla xəbər verir ki, London Universitet Kollecinin (UCL) alimləri tərəfindən aparılan genişmiqyaslı bir tədqiqat insanların səhərlər daha yaxşı əhval-ruhiyyədə olduğunu, gecə isə psixi sağlamlıq və rifah göstəricilərinin aşağı düşdüyünü müəyyən edib. Araşdırma, həmçinin həftənin günü və mövsümi dəyişikliklərin insanın emosional vəziyyətinə təsir etdiyini sübut edir.
Tədqiqat 2020-ci ilin mart ayından 2022-ci ilin mart ayına qədər aparılan UCL Covid-19 Sosial Tədqiqatı çərçivəsində həyata keçirilib. Bu müddət ərzində 49 min 218 böyüklüyə aid bir milyona yaxın sorğu cavabı təhlil edilib. Sorğular insanlardan xoşbəxtlik, həyatdan məmnunluq, həyatın dəyərli olması hissi, depressiya və tənhalıq səviyyələri barədə fikirlərini bölüşmələrini tələb edirdi. Tədqiqat iştirakçıları bu suallara cavab veriblər: Son bir həftə ərzində özünüzü nə qədər xoşbəxt hiss etdiniz? Həyatınızdan nə dərəcədə razısınız? Həyatınızda etdiyiniz işlərin nə dərəcədə dəyərli olduğunu hiss edirsiniz?
Tədqiqat zamanı insanların yaşı, sağlamlıq vəziyyəti və məşğulluq kimi amillər də nəzərə alınıb. Əsas nəticələr isə belədir: Səhərlər əhval-ruhiyyə daha yaxşıdır, insanlar səhərlər daha yüksək rifah səviyyəsi bildiriblər, günün sonuna doğru isə bu göstəricilər aşağı düşüb, xüsusilə gecə yarısına yaxın psixi sağlamlıq vəziyyəti ən aşağı səviyyəyə enib. Həftənin günü və emosional vəziyyət arasındakı əlaqəyə əsasən, xoşbəxtlik və həyatdan məmnunluq səviyyələri bazar ertəsi və cümə günləri daha yüksək olub, bazar günləri bu göstəricilər daha aşağı qeydə alınıb, çərşənbə axşamı da xoşbəxtlik səviyyəsi yüksək olub. Mövsümi dəyişikliklərin təsirinə əsasən, yay aylarında insanların psixi sağlamlıq göstəriciləri qış aylarına nisbətən daha yaxşı olub, bunun gün işığına daha çox məruz qalma və sosial fəaliyyətlərin artması ilə bağlı ola biləcəyi düşünülür. Fizioloji faktorların roluna əsasən, kortizol hormonu (əhval-ruhiyyəni, motivasiyanı və qorxunu tənzimləyən hormon) oyandıqdan sonra zirvəyə çatır, gecə isə ən aşağı səviyyəyə düşür, bu fizioloji dəyişikliklərin insanların gün ərzində hiss etdikləri emosional dəyişikliklərə təsir etdiyi ehtimal edilir. Həftə içi və həftə sonları arasındakı fərqlərə əsasən, həftə içi emosional vəziyyət daha stabil, həftə sonları isə daha dəyişkən olub, bunun həftə sonları fərqli gündəlik rutinlər və sosial fəaliyyətlərlə əlaqəli ola biləcəyi qeyd edilib, ancaq tənhalıq səviyyələri həftənin günlərindən asılı olaraq fərqlənməyib. Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, əldə edilən nəticələr psixi sağlamlıq tədqiqatları və dəstək xidmətləri üçün əhəmiyyətli ola bilər. UCL-nin Davranış Elmləri və Sağlamlıq Şöbəsindən Feifei Bu bununla bağlı fikrini bildirib: “Bizim tapıntılar göstərir ki, insanların psixi sağlamlığı və rifahı orta hesabla səhər saatlarında daha yaxşı, gecə yarısı isə daha pis olur. Əgər bu nəticələr gələcək tədqiqatlarla təsdiqlənərsə, bu, psixi sağlamlıq xidmətlərinin təşkilində mühüm rol oynaya bilər”. Bu kontekstdə tədqiqatçılar müəyyən tövsiyələri irəli sürürlər – psixi sağlamlıq xidmətləri günün müxtəlif vaxtlarında fərqli ehtiyacları nəzərə alaraq resursları tənzimləyə bilər, gecə saatlarında psixi sağlamlıq dəstəyi xidmətlərinin artırılması faydalı ola bilər, tədqiqatçılar gələcək araşdırmalarda iştirakçıların sorğulara hansı saatlarda cavab verdiyini də nəzərə almalıdırlar.
UCL alimlərinin apardığı bu tədqiqat səhər saatlarının insanların psixi sağlamlığı və rifahı baxımından daha əlverişli olduğunu sübut edir. Həmçinin həftənin günü və mövsümi dəyişikliklərin də əhval-ruhiyyəyə təsiri müəyyənləşib. Bu tapıntılar psixi sağlamlıq siyasətlərinin və dəstək xidmətlərinin inkişaf etdirilməsində mühüm rol oynaya bilər.
