Hazırda təhsil sistemində repetitorların xüsusi yeri var. Zaman-zaman onlarla bağlı müzakirələr də gündəmdə yer alır. Kimisi repetitorların fəaliyyətini müsbət qiymətləndirir, kimisi də düşünür ki, onlara ehtiyac yoxdur.
Əslində, vəziyyət necədir? Təhsildə repetitora niyə ehtiyac var və onların olmasının müsbət tərəfləri hansılardır?
Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Əmrah Həsənli Trend-ə bildirib ki, repetitorların təhsil sistemindəki rolu gündən-günə artmaqdadır:
"Bu, xüsusilə Azərbaycanda təhsil sahəsində daha çox diqqət çəkir. Təhsil sisteminin inkişafı, tədrisin keyfiyyətinin artırılması və şagirdlərin akademik uğurlarının yaxşılaşdırılması məqsədilə repetitorlara ehtiyac duyulmaqdadır.
Repetitorlar şagirdlərə fərdi yanaşma təklif edirlər. Klassik məktəb təhsili ümumi qaydalara əsaslanır və bəzən hər bir şagirdin xüsusi ehtiyacları və öyrənmə sürəti nəzərə alınmır. Repetitorlarla birgə işləyərkən, şagirdin zəif olduğu sahələr üzərində xüsusi olaraq fokuslanmaq mümkündür. Bu da onun daha yaxşı nəticə əldə etməsinə kömək edir.
Məsələn, ali məktəbə qəbul imtahanları, xarici dil imtahanları, beynəlxalq sertifikatlar kimi imtahanlara hazırlıqda repetitorlar şagirdlərə məqsədyönlü tədris proqramı təqdim edirlər. Repetitorların öyrətdiyi fənlər və mövzular üzərində iş apardıqca, şagirdin özünə inamı artır. Çətin mövzuları başa düşdükcə və uğurlu nəticələr əldə etdikcə, şagirdin motivasiyası və özünə inamı da yüksəlir. Bu isə onun ümumi akademik inkişafına müsbət təsir edir. Repetitorlar ənənəvi tədris metodlarından fərqli olaraq, daha innovativ və fərdi yanaşmalar tətbiq edə bilərlər. Bu metodlar şagirdin daha tez və effektiv şəkildə məlumatı qavramasına kömək edir".
Ekspert qeyd edib ki, repetitorlar məktəb təhsilinin yerini ala bilməz:
"Məktəb şagirdin ümumi inkişafını təmin edən əsas təhsil qurumudur. Yalnız repetitor dərslərinə üz tutmaq məktəb mühitindən kənara çıxmağa səbəb ola bilir və bu da şagirdin sosial və emosional inkişafına mənfi təsir edə bilər.
Repetitorlara olan tələbin artması təhsil bərabərsizliyinə səbəb ola bilər. Xüsusilə maddi imkanı zəif olan ailələr üçün repetitor dərsləri əlçatmaz olur. Bu, şagirdlər arasında təhsil keyfiyyətində böyük fərqlər yaradaraq, sosial bərabərsizlikləri dərinləşdirir.
Azərbaycanın təhsil sistemində məktəblərdə tədris olunan proqramların Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) imtahan sualları ilə uyğun olmaması ciddi bir problemə çevrilib. Bu uyğunluq çatışmazlığı şagirdlərin və valideynlərin repetitor xidmətlərinə olan tələbini artırmağa, nəticədə təhsil sisteminin bərabərsizliyinə və şagirdlərin təhsil həyatında stressin artmasına səbəb olur".
O qeyd edib ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən keçirilən imtahanlar, ümumtəhsil məktəblərindəki dərslərdə verilən məlumatlar ilə tam uyğun olmaya bilər.
"Xüsusilə ali məktəblərə qəbul imtahanlarında istifadə olunan sualların tərtibində şagirdlərə məktəb tədris proqramı əsasında verilən biliklərlə bəzən heç bir əlaqə olmur və ya verilən mövzular daha dərindən öyrənilməlidir. Bu, şagirdlərin müvafiq imtahanlarda yaxşı nəticələr əldə etmək üçün daha çox hazırlıq və əlavə dərslərə ehtiyac duymalarına səbəb olur.
Nəticədə, şagirdlər və valideynlər məktəbdə verilən tədrisin kifayət etmədiyini hiss edərək repetitor xidmətlərinə üz tuturlar. Repetitorlar, şagirdləri imtahan suallarının formatına uyğun şəkildə hazırlayaraq, onlara daha konkret və xüsusi hazırlıq təqdim edirlər. Lakin bu yanaşma, məktəbin tədris etdiyi geniş mövzulara deyil, yalnız imtahanın tələblərinə fokuslanır, bu da təhsilin ümumi keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir.
Məktəb proqramlarının imtahan suallarına uyğunlaşdırılması, təhsil sahəsindəki ədalətsizliklərin qarşısının alınması və şagirdlərin təhsildən daha geniş və dərin faydalanması üçün təkmilləşdirilməsi vacibdir. Müxtəlif mühitlərdə uğurlu inkişaf üçün məktəb tədrisinin və repetitorluğun daha yaxşı uyğunlaşdırılması və balanslı şəkildə təhsil proqramlarının hazırlanması təhsil sahəsinin gələcəyi üçün əhəmiyyətlidir",- deyə ekspert əlavə edib.
Təhsil eksperti Rizvan Fikrətoğlu isə Trend-ə bildirib ki, repetitorluğu yaradan səbəblər var:
"Dövlət İmtahan Mərkəzi qəbul imtahanlarında 11-ci sinfi bitirən şagirdlərə 5-ci sinifdən başlayaraq fənlərdən suallar salır. Məsələn, məktəbdə 10-cu sinifdə təhsil alan şagirdlərə fənn üzrə aşağı siniflərin mövzularını keçməyə müəllim borclu deyil. Müəllim məcburdur ki, şagirdlərə 11-ci sinfin proqramını tədris edə. Amma həmin şagirdlər artıq 5-ci sinifdə tədris edilən dərsləri unutmuş olur. Bu yerdə zərurət yaranır ki, şagird repetitor yanına getsin.
2020-ci ildən əvvəl 3-cü ixtisas qrupuna imtahan verən şagirdlərə sual düşürdü ki, "kök altında 25 plyus 2", artıq son dövrlərdə bu kimi sualları da yığışdırıblar. Sanki repetitorluğa açıq-aşkar yol açılır. Bu gün dərslik yazanların çoxu repetitordur. Dərsliklər də o düşüncədə yazılır. Proqram problem deyil, DİM-in verdiyi suallar dərsliklərdən düşür. Problem başqadır. Bunun qarşısını almaq üçün inkiş afetmiş ölkələrdə belə bir təcrübə var ki, hər ilin sonu, təhsil alınan fənlər üzrə imtahan götürülür.
Ən sonda hansı ixtisas qrupuna hazırlaşmaqdan asılı olaraq, həmin fənlərin qiymətləri toplanılır, bal çıxarılır və o bala görə universitetə qəbul edilir. Təsəvvür edək ki, universitetdə 4-cü kursu bitirən tələbədən 1-ci kursun imtahanları götürülür. Hətta diqqət etsək, görərik ki, universitetlərdə nəinki illik, imtahanlar semestr üzrə aparılır. Təsəvvür edək ki, heç bir imtahan olmur və bütün tədris edilənləri 4-cü kursda soruşurlar. DİM-in hazırkı sistemi tam olaraq belədir".
"Mənim təklifim budur ki, bu məsələdə sistem dəyişilməlidir. Bu gün repetitorluq ləğv edilə bilməz. Təhsilə ən böyük dəstəyi bu gün repetitorlar verir. Repetitorluq sıradan çıxsa, universitetlərdə ya yerlər boş qalacaq, ya da suallar gərək çox sadə ola ki, heç olmasa yerlər dola. Bu gün Azərbaycan təhsili repetitorların çiyni üstündədir. Repetitorluğun məhv olması mümkün deyil. Hazırda bazar iqtisadiyyatı dönəmidir. Müəllim işini görürsə, ona heç nə demək olmaz", - deyə ekspert əlavə edib.
