Duke Universiteti və San-Fransisko Kaliforniya Universitetindən olan amerikalı alimlər aşkar ediblər ki, Madaqaskarda yaşayan yağ quyruqlu cırtdan lemurlar hüceyrə qocalması prosesini müvəqqəti olaraq geri qaytara bilirlər. Bu, telomerlərin uzanması səbəbindən baş verir - xromosomların uclarında olan qoruyucu qapaqlar, adətən yaşla qısalır...
Poliqon xəbər verir ki, tədqiqat Biology Letters (BioLetts) elmi jurnalında dərc olunub.
Telomerlər DNT-ni zədələnmədən qoruyan xromosomların son hissələridir. Hər bir hüceyrə bölünməsi ilə telomerlər qısalır ki, bu da hüceyrənin qocalmasına və funksionallığını itirməsinə səbəb olur. Telomer qısalması stress, oturaq həyat tərzi və yuxu olmaması kimi faktorlarla əlaqələndirilir.
Yeddi aya qədər davam edən illik qış yuxusu zamanı lemurlar dayandırılmış animasiya vəziyyətinə keçirlər. Onların maddələr mübadiləsi yavaşlayır, ürək döyüntüləri dəqiqədə səkkiz döyüntüyə qədər azalır və nəfəsləri dayaz olur. Bu dövrdə lemur telomerləri nəinki qısalmır, həm də uzanır ki, bu da hüceyrələri müvəqqəti olaraq daha gənc vəziyyətə qaytarır.
“Nəticələr gözlənilənlərin əksinə oldu. Biz məlumatlarda səhv bir şey olduğunu düşündük, lakin təkrar analizlər telomerlərin uzanmasını təsdiqlədi”, tədqiqatın aparıcı müəllifi Marina Blanko bildirib.
Alimlər Duke Lemur Araşdırma Mərkəzində qış şəraitini simulyasiya edərək 15 lemurun monitorinqini aparıblar. Heyvanların bir qrupu qış yuxusuna gedib, digəri isə aktiv qalıb. Dərin torporda olan lemurlarda telomerlər uzanıb, aktiv fərdlərdə isə onların uzunluğu sabit qalıb.
Telomer uzanması hüceyrələri qışlama və oyaqlıq arasında stresli keçidlərin yaratdığı zədələrdən qorumaq üçün bir mexanizm ola bilər. Bu proses lemurların daha uzun yaşamasına kömək edir: onların ömrü 30 ilə çatır ki, bu da oxşar ölçülü digər primatlardan iki dəfə çoxdur.
Oxşar proseslər kosmosda və ya su altında uzun müddət qalmaq kimi ekstremal şəraitdən sağ çıxmış insanlarda da müşahidə olunub. Lemurlarda telomerlərin uzadılması mexanizmlərini başa düşmək, yaşa bağlı xəstəliklərin qarşısını almaq və insanlarda qocalmanı yavaşlatmaq üçün metodların hazırlanmasına kömək edə bilər.
Poliqon.info
