Son bir neçə gündür ABŞ-ın Ukraynadakı müharibə kontekstində Rusiyaya yanaşmasının dəyişməsi ətrafında fəal müzakirələr gedir. Bayden-Blinken dövründə ABŞ bu müharibəni “Rusiyanın Ukraynaya tammiqyaslı müdaxiləsi” adlandırırdı. Tramp dövründə isə ifadələr “Rusiya-Ukrayna münaqişəsi” şəklində dəyişdi. Moskva Vaşinqtonun təqdim etdiyi və “Rusiya-Ukrayna münaqişəsi” ifadəsinin yer aldığı qətnamə layihəsinə səs verdi.
Tramp Bayden kimi Rusiya prezidentini “işğalçı” və “qatil” adlandırmır. O, bunu müharibəni dayandırmaq üçün Putinlə danışıqlar aparması ilə əsaslandırır.
Beləliklə, Rusiyanın Ukraynaya qarşı aqressiyası “Rusiya-Ukrayna münaqişəsi” adlandırıldı, yəni münaqişənin hər iki tərəfinə legitimlik verildi. Bu isə o deməkdir ki, münaqişənin həlli hər iki tərəfin kompromisi ilə mümkündür.
Ukrayna işğalçı ilə işğala məruz qalan tərəfin bərabər tutulmasına qarşı çıxır. Avropa Birliyi (AB) ölkələri və Böyük Britaniya Ukraynanı dəstəkləyir. Həqiqətən də, Rusiya və Ukraynanı necə eyni səviyyədə qiymətləndirmək olar?
Azərbaycan üçün bu vəziyyət tanışdır, elə deyilmi?
25 il boyunca rəsmi Bakı Ermənistanın işğalçı, Azərbaycanın isə işğala məruz qalan tərəf olduğunu bəyan edirdi. Lakin bizə həmişə deyilirdi ki, münaqişənin tərəfləri var və danışıqlar aparılmalıdır. Axı danışıqlar müharibədən daha yaxşıdır...
Hətta 44 günlük müharibədən sonra da həmin Avropa ölkələri Qarabağda Ermənistan silahlı qüvvələri qalıqlarının qalması üçün hər şeyi etdilər, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü nəzərə almadan “Qarabağ ermənilərinin hüquq və təhlükəsizliyi” mövzusunda nə isə əldə etməyə çalışdılar.
Bütün bunlar hər şeyi vaxtında öz adları ilə adlandırmamağın nəticəsidir. Ermənistan sadəcə münaqişənin tərəfi kimi qiymətləndirildi, halbuki o, Azərbaycanın ərazilərini işğal etmişdi.
Hətta indi də AB-nin Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinə yanaşması Trampın Rusiyaya münasibətindən fərqlənmir. Əgər Ermənistanı işğalçı ölkə adlandırsaydılar və işğalçıya qarşı tədbirlər görsəydilər, o zaman müharibənin də qarşısını almaq olardı. Lissabon sammitində Ermənistanın təklənməsi bunun üçün tam zəmin yaratmışdı.
Bu gün AB Cənubi Qafqaz regionunda Ermənistanı dəstəkləyərək fəaliyyət göstərir: Kəşfiyyat missiyasını uzadıb, Avropa Sülh Fondu vasitəsilə Ermənistana hərbi dəstək göstərir, çoxsaylı yardım layihələri həyata keçirir. AB ümumiyyətlə Ermənistanın işğalçılığını xatırlamır, Azərbaycanın Ermənistanla danışıqlarda ədalətli mövqeyinə laqeyd qalır, müharibənin humanitar tərəfinə selektiv yanaşaraq yalnız Qarabağ ermənilərinə yardım göstərir.
Danışıqlar prosesindən kənarda qalan AB sərhəddən qoşunların geri çəkilməsi, silahlara nəzarət və ya birbaşa əlaqə xətləri kimi “etimad tədbirləri” üzrə təkliflər irəli sürür.
Bəli, münaqişədən sonra bu cür addımlar həyata keçirilir. Lakin etimad tədbirləri yalnız münaqişənin əsas səbəbi – Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları aradan qalxdıqda effektiv ola bilər.
Bu iddialar aradan qaldırıldıqdan sonra etimad tədbirləri öz təbii axarı ilə həyata keçiriləcək, AB-nin məsləhətləri və iştirakı olmadan. AB özünü Qranada bəyanatı və müharibədən sonrakı dövrdə Ermənistana qəti dəstəyi ilə nüfuzdan salıb.
Bununla yanaşı, AB Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin bərpasında iştirak etmək barədə düşünməlidir ki, onun mövqeyi Bakıda eşidilsin.
Avropada Rusiya və Ukrayna mövzusunda deyirlər ki, aqressorla aqressiyaya məruz qalan tərəfi bərabər tutmaq olmaz. Halbuki, Cənubi Qafqaza gəldikdə AB məhz bunu etdi, müharibə dövründə Azərbaycan və Ermənistanı bərabər tutdu. Müharibədən sonra isə AB daha da irəli gedərək, aqressor ölkəyə zərərçəkmiş ölkədən onlarca dəfə çox dəstək göstərdi.
Sülh müqaviləsinin olmadığı şəraitdə məhz işğalçı ölkə olan Ermənistan təktərəfli şəkildə etimad tədbirlərini həyata keçirməlidir. Azərbaycan öz addımlarını artıq atıb: İşğalçını öz gücü ilə qovub, sərhədləri müəyyənləşdirir və siyasi-diplomatik mexanizmlərlə ədalətli danışıqlar mövqeyini irəli sürür.
