Taciklərin Rusiyaya girişinə niyə icazə verilmir? - Emomali Rahmon xalqa müraciət etdi

Tacikistan vətəndaşlarının problemi Rusiyanın Düşənbədəki səfirinin Tacikistan XİN rəhbərinin müavini Sodik İmomi ilə görüşündə diqqətə çatdırılıb. Bu barədə aprelin 26-da respublika Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat xidməti məlumat yayıb.

Publika.az xəbər verir ki, Tacikistanın “Asia-Plus” nəşrinin məlumatına görə, Orenburq vilayətinə doğru sərhədi keçərkən, aprelin 22-dən etibarən Qazaxıstan və Rusiya sərhədində çoxlu qadın və uşaqlar da daxil olmaqla, Tacikistan dövlət nömrə nişanlı 180-ə yaxın avtomobil (təxminən 1000 nəfər) toplanıb.

Miqrantlardan birinin sözlərinə görə, sistemdə nasazlıq bəhanəsi ilə süni şəkildə maneələr yaradılır. Rusiya sərhədçiləri Tacikistan vətəndaşlarının telefonlarını yoxlayır. Nəşrin həmsöhbəti qeyd edib ki, Rusiya nəzarət-buraxılış məntəqəsinin əməkdaşları 14 yaşdan kiçik uşaqları və 60 yaşdan yuxarı şəxsləri növbəsiz Rusiyaya buraxır. Digər bir Tacikistan vətəndaşı isə keçid məntəqəsinin əməkdaşlarının sözlərini çatdırır: “İstər Özbəkistandan, istər Qırğızıstandan, istərsə də başqa millətdənsən, səni buraxacaqlar, amma tacikləri buraxmayacaqlar”.

“Vedomosti” nəşri Tacikistanın Moskvadakı səfirliyinə, eləcə də Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinə sorğu göndərib.

Yaranmış vəziyyət martın 22-də Moskva vilayətində “Krokus Siti Holl”da törədilmiş terror aktı ilə əlaqəli ola bilər, bundan sonra Tacikistan və digər Orta Asiya respublikalarından olan 11 yerli vətəndaş həbs edilərək saxlanılıb. Hücumdan qısa müddət sonra Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri Nikolay Patruşev bildirib ki, Ukrayna Rusiyaya qarşı döyüşmək üçün Tacikistandan muzdlular cəlb edir. Düşənbə bu məlumatı təkzib edir.

Martın sonunda respublikanın əmək nazirinin müavini Şahnoza Nodiri TASS-a bildirib ki, “Krokus”a hücumdan sonra Rusiyadan əmək miqrantlarının axını başlayıb, lakin gedənlərin sayını dəqiqləşdirməyib.

Aprelin 9-da Tacikistan prezidenti Emomali Rahmon Düşənbənin Moskvadan iqtisadi asılılığını azaltmağın vacibliyini bəyan edib. “İndiki şəraitdə biz mümkün qədər çox çalışmalıyıq. Vətənimizi qurun, yaradın, daha da abadlaşdırın, istehsalı artırın, iş yerləri, müəssisələr yaradın və gücümüz çatdığı qədər əmək miqrasiyasının səviyyəsini azaldaq”, - deyə dövlət başçısı qeyd edib.

Tacikistanın Əmək, Miqrasiya və Əhalinin Məşğulluğu Nazirliyinin məlumatına görə, 2023-cü ildə 652 mindən çox insan xaricdə işləmək üçün respublikanı tərk edib, onlardan 627 min nəfəri Rusiyaya gedib. Eyni zamanda, "Rosstat"ın məlumatına görə, həmin il Rusiyada 1 milyona yaxın tacik əmək miqrantı qeydə alınıb - Özbəkistan vətəndaşlarından sonra ikinci yerdədir (demək olar ki, 1,6 milyon nəfər). Müxtəlif illərdə tacik əmək miqrantlarının pul köçürmələri Tacikistanın ÜDM-nin 40%-nə çatıb. 2022-ci ildə bu rəqəm rekord həddə - 3,2 milyard dollara çatıb.

Bu, ilk dəfə deyil ki, Tacikistan vətəndaşları Rusiya ərazisində və ölkəyə daxil olarkən çətinliklə üzləşirlər. 2012-ci ildə Düşənbə Rusiyanın respublikadakı 201-ci hərbi bazasının (Moskva baza ərazisindən pulsuz istifadə edir) icarə şərtlərini yenidən müzakirə etməyə çalışdı və buna cavab olaraq Rusiya hakimiyyəti 250-300 milyon dollar tələb etdi, tacik miqrantların bəzilərini ölkələrini qovdu. Düşənbə güzəştə gedib və hərbi bazanın əvvəlki statusunda mövcudluğunu 49 il uzadıb.

IMEMO-nun tədqiqatçısı Stanislav Pritçin deyir ki, təkcə Rusiyada deyil, həm də Türkiyədə tacik əmək miqrasiyası terror fəaliyyətində iştirak üçün həssas sosial-etnik qrupdur və Rusiya hüquq-mühafizə orqanları hazırda terror təşkilatlarının iştirakçılarını və onlara rəğbət bəsləyənləri müəyyən etməyə çalışırlar. Pritçinin sözlərinə görə, Moskva bəzi siyasətçilərin təklif etdiyi kimi Mərkəzi Asiya ölkələri üçün viza rejimi tətbiq etməyəcək, lakin vətəndaşlıq almaq üçün tələbləri sərtləşdirə və ciddi nəzarət tədbirləri tətbiq edə bilər.

Qırğızıstanlı politoloq və Mərkəzi Asiya üzrə ekspert Mars Sarıyev hesab edir ki, miqrantların ölkəyə daxil olması ilə bağlı vəziyyət Rusiya-Tacikistan münasibətlərinin pisləşməsindən xəbər verir. Onun fikrincə, Moskvanın bu istiqamətdə sistemli siyasəti yoxdur və indiki addımlar postsovet respublikalarından gələn miqrantların təhlükəsizlik vəziyyətini stabilləşdirəcəyi qorxusu ilə bağlı ola bilər.

"Moskva vilayətində baş verən terror aktından sonra Qırğızıstandan olan miqrantlar da Rusiyada iş şəraitinin pisləşməsi ilə üzləşiblər", - Sarıyev əlavə edir.

Bundan başqa, aprelin 8-də Qırğızıstan Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, Rusiya polisi diplomatik statusuna zidd olaraq Moskvanın Nijeqorodskaya küçəsində respublika səfirinin mənzilində görülüb. "Bu, Bişkekdə güclü hiddətə səbəb olub", - Sarıyev qeyd edib. Daha sonra Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi elan edib ki, səfirin həyat yoldaşı və uşaqlarının yaşadığı mənzildə olan qadın “profilaktik raund” keçirən Rusiya polis əməkdaşlarına şəxsiyyəti təsdiq edən sənədləri təqdim etməkdən imtina edib, eyni zamanda mənzilə daxil olmağa icazə verməyib və oradakı insanlara fiziki və psixoloji təsir göstərib. Qırğızıstan Xarici İşlər Nazirliyi öz həmkarlarına etiraz notası təqdim edib, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi Mariya Zaxarova isə Bişkeki əmin edib ki, Rusiya tərəfi Diplomatik Münasibətlər haqqında Vyana Konvensiyasına hörmət edir. Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi sonda Qırğızıstan səfirinin həyat yoldaşının şikayəti ilə bağlı araşdırmaya başladığını elan edib.

Sarıyevin fikrincə, belə hadisələr və ümumi tendensiya davam edərsə, Mərkəzi Asiya ölkələrinin rəhbərliyi Moskva ilə siyasi, ticarət və iqtisadi əlaqələrə yenidən baxılması barədə düşünə bilər.