Bakı. Trend:
2025-ci ilin fevralı. Avropanın siyasi mənzərəsi narahat edilmişarı pətəyini xatırladır. Avropa İttifaqının ürəyi sayılan Fransagərginliklərin mərkəzinə çevrilib. Prezident Emmanuel Makron,siyasi xarizması zaman-zaman ambisiyalarının kölgəsində qalanlider, Donald Trampdan gələn artan təhlükəni müzakirə etmək üçün Aİliderlərinin təcili iclasını çağırır. Sammit 17 fevral tarixinətəyin edilib və Paris qızğın debatların baş tutacağı bir arenayaçevrilməyə hazırlaşır.
Bu günlərdə Makronun davranışı onun narahatlığını büruzə verir.Onun ritorikası, Avropanın xilaskarı obrazını gücləndirmək arzusuvə görüşü tələsik çağırması — bütün bunlar gizlədilməsi mümkünolmayan panikanı göstərir. Bu panika əsaslıdır: Trampın Ağ Evəqayıtması Avropanın Vaşinqtonun təhlükəsizlik təminatı vədiplomatik dəstəyinə bel bağlaya bildiyi dövrün sonunu ifadə edir.Yenidən köhnə Tramp, bibliya mifologiyasındakı Qoliaf kimi,Avropanın qarşısına yeni tələblə çıxıb: müdafiə üçün ödəniş edin vəya öz başınıza yaşamağı öyrənin.
Makron bunu yalnız bir təhlükə kimi deyil, həm də bir fürsətkimi görür. Bu, Avropanı təhdidlər qarşısında dağılmadan qorumağaqadir olan bir lider kimi özünü təqdim etmək üçün bir şansdır.Ancaq tarix bizə öyrədir ki, Fransanın strateji ambisiyaları nadirhallarda real resurslar və digər Aİ ölkələrinin onun liderliyinidəstəkləmək istəyilə təmin olunub. Makron xilaskar olmaq əvəzinə,yeni parçalanmaların memarına çevrilə bilər.
Amerikalı liderin fəaliyyət metodu Avropalı həmkarlarının"sınaqla kəşfiyyat" adlandırdığı bir yanaşmaya əsaslanır. Trampçağırışlar edir, reaksiyaları izləyir və nəticələrə əsasənmövqeyini dəyişir. Bu yanaşma Avropanı çaşdırır, çünki o, ABŞ-ınproqnozlaşdırıla bilən siyasətinə alışmışdır. MünhendəTəhlükəsizlik üzrə Konfransda vitse-prezident Cey Di Vensvasitəsilə edilən son bəyanatlar isə Avropanın qüruruna zərbəvurur: "Avropa öz müdafiəsinə daha böyük məsuliyyətgötürməlidir."
Bu yanaşma Avropa liderlərinin mənlik hissinə ağır zərbə vurur.Donald Tramp təkcə Aİ-nin zəif tərəflərini göstərmir, həm dəAvropanın qlobal təhlükəsizlikdəki rolunun ikincil bir səviyyəyəenməsini vurğulayır. ABŞ-ın Ukrayna və Rusiya üzrə xüsusinümayəndəsi Kit Kelloq tərəfindən verilmiş bəyanat bu fonundaxüsusilə acı səslənir: Avropa Ukraynada sülh danışıqlarında aparıcırol oynamayacaq. Amerikalı diplomatların dediklərinə görə, Aİ artıqtransatlantik münasibətlərdə əsas oyunçu deyil.
Trampın çağırışları Avropa İttifaqının fundamental zəiflikləriniüzə çıxarır. İqtisadi nəhəng kimi qurulan Aİ, hələ də siyasi bircırtdandır. Kollektiv təhlükəsizlik, ABŞ-dan müstəqillik vəproblemləri müstəqil həll etmə qabiliyyəti həmişə birləşmişAvropanın Axilles dabanı olub.
Bu çətin vəziyyətdə maraqlı bir fiqur kimi Böyük Britaniyanınbaş naziri Kir Starmer ön plana çıxır. Aİ-dən çıxmış BöyükBritaniya indi Avropa ilə ABŞ arasında birləşdirici həlqə olmağaçalışır. Starmer NATO-nun birliyini qorumaq və alyansda Avroparolunu gücləndirməyin vacibliyini vurğulayır. Lakin onun mövqeyiziddiyyətli reaksiyalar doğurur. Bir tərəfdən, London həqiqətənvasitəçi rolunu oynaya bilər. Digər tərəfdən, Aİ-nin keçmiştərəfdaşları onun hərəkətlərini kontinental Avropaya təsirmexanizmləri əldə etmək cəhdi kimi görürlər.
Starmer ABŞ, o cümlədən Tramp ilə işləməyə hazır olduğunugöstərir. Ancaq sual açıq qalır: o, Avropa və Vaşinqtonun maraqlarıarasında balans tapa biləcəkmi? Yoxsa Böyük Britaniya TrampınAvropa səhnəsində öz maraqlarını irəlilətməsi üçün istifadə edəcəyiTroya atına çevriləcək?
Gözlənilmədən sammitin müzakirə mövzularından birinə VladimirZelenskinin "Avropa ordusu" yaratmaq təklifi çevrilir. Ukraynalideri Münhendə çıxışı zamanı Avropanın artıq ABŞ-la əvvəlkimünasibətlərə bel bağlaya bilməyəcəyini açıq şəkildə ifadə etdi.Onun qitənin yeni reallıqlara uyğunlaşmasının vacibliyi ilə bağlısözləri xəbərdarlıq kimi səslənir. Amma Avropa ordusu ideyasışübhələr doğurur. Aİ artıq uzun illər öz silahlı qüvvələriniyaratmaqdan danışır, lakin bu təşəbbüs hələ də xəyaldan o yana keçəbilmir.
Paris sammiti ABŞ-ın təşəbbüsü ilə Ukrayna üzrə aparılan sülhdanışıqlarına hazırlıq fonunda keçiriləcək. Vaşinqton açıq şəkildəbildirir ki, bu danışıqlara istiqaməti verən tərəf Avropa deyil,ABŞ olacaq. Aİ liderləri bu prosesdən kənarda qalmaq perspektiviilə bağlı narahatdır və vahid mövqe formalaşdırmağa tələsirlər.Lakin Aİ daxilindəki fikir ayrılıqları bu vəzifəniçətinləşdirir.
Paris sammiti Avropanın qarşıdakı illərdə hansı istiqamətəgedəcəyini müəyyən edən bir dönüş nöqtəsi ola bilər. Avropamüstəqil oyunçuya çevrilmək üçün daxili zəifliklərini aradanqaldıra biləcəkmi, yoxsa ABŞ-dan asılı qalmaqla öz siyasicırtdanlığını davam etdirəcək? Cavablar bu tarixi görüşdən sonraaydınlaşacaq.
Trampın bəyanatlarından qısa müddət sonra ABŞ DövlətDepartamenti Avropanın paytaxtlarına diplomatik nota göndərdi. Bunotada ölkələrin Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanəti verməyə hazırlığıbarədə suallar irəli sürüldü. Bu təşəbbüs Avropa dövlətləriniregionun təhlükəsizliyinə real töhfələri barədə düşünməyə vadaretdi. Finlandiya Prezidenti Aleksandr Stubb bu addımı Avropa üçün"soyuq duş" kimi xarakterizə etdi və bunun qitəni oyanmağa məcburetməli olduğunu bildirdi.
Lakin Avropa həqiqətən də məsuliyyəti öz üzərinə götürməyəhazırdırmı? Tarix göstərir ki, Aİ xüsusilə müdafiə sahəsində çətinqərarlar qəbul etməyə adət etməyib. Üzv dövlətlərin fərqlimaraqları, Rusiyayla münaqişənin gərginləşməsindən doğan qorxu vəAmerikan silahlarından iqtisadi asılılıq vahid mövqeformalaşdırılmasını demək olar ki, mümkünsüz edir.
Güclü Avropa, yoxsa asılı tərəfdaş?
ABŞ rəsmiləri dəfələrlə bildirib ki, güclü və müstəqil AvropaVaşinqtonun maraqlarına cavab verir. Lakin bu sözlərin arxasındaikili bir məna gizlənir. Güclü Avropa ABŞ-ın potensial rəqibinəçevrilə bilər, buna görə də Vaşinqton, böyük ehtimalla, asan idarəolunan və asılı bir tərəfdaşda maraqlıdır. Trampın bu mövzudakısiyasəti aydın şəkildə ifadə olunur: Avropa öz təhlükəsizliyi üçünödəniş etməlidir, lakin bu, Amerikan siyasətinin "xəttindən" kənaraçıxmadan baş verməlidir.
Bu şəraitdə Avropa İttifaqının liderlərinin təcili səfərbərliyifonunda Paris sammiti yalnız yüksək vəzifəli şəxslərin görüşüdeyil, həm də milli maraqların və ambisiyaların qarşıdurma məkanıolacaq. Emmanuel Makron, Avropa siyasətinin əsl dramaturqu kimi,özünü bu tamaşanın rejissoru kimi təqdim etməyə çalışır. LakinMakronun parçalanmış Avropa liderlərini vahid bir səsə çevirməküçün yetərli alətləri varmı?
Makronun təlaşlı çırpıntıları
Emmanuel Makron hər zaman özünü Avropaya strateji istiqamət verəbilən vizyoner lider kimi təqdim edib. Lakin yüksək səslənənbəyanatların arxasında çox vaxt real təsir mexanizmlərininçatışmazlığı gizlənir. Fransa, nüvə arsenalı və BMT TəhlükəsizlikŞurasındakı yerinə baxmayaraq, iqtisadi cəhətdən Almaniyadanasılıdır və təhlükəsizlik sahəsində liderlik üçün kifayət qədərgücə malik deyil.
Hazırda Makron ABŞ-la Avropa arasındakı gərginliyi ParisinAvropanın əsas siyasi mərkəzi kimi mövqeyini gücləndirmək üçünfürsət kimi görür. Lakin onun planları sərt reallıqla qarşılaşır:digər Avropa liderləri Fransanı birmənalı lider kimi tanımağa hazırdeyillər. Almaniya, iqtisadi çətinliklərdən narahat olaraq,Makronun təşəbbüslərindən kənarda qalır. Şərqi və Mərkəzi Avropaölkələri, məsələn, Polşa isə Vaşinqtonla daha yaxın əlaqələrqurmağa meyllidir və ABŞ-ı öz təhlükəsizliyinin əsas təminatçısıhesab edir.
Paris sammitinin əsas mövzularından biri Şərqi və Mərkəzi Avropaölkələrinin ABŞ və Rusiya arasında mümkün "ayrı sülh" barədənarahatlığı olacaq. Polşa, Litva, Latviya və Estoniya belədanışıqların ABŞ-ın NATO qarşısındakı öhdəliklərinin zəifləməsinəvə Moskvanın regionda mövqeyini gücləndirməsinə səbəb olacağındanehtiyatlanır. Bu ölkələr üçün Tramp qeyri-müəyyənliyin simvoludurvə onun müttəfiqlərə hərbi yardımı azaltmaqla ABŞ büdcəsini"yüngülləşdirmək" istəyi xəyanət kimi qəbul olunur.
Polşanın xarici işlər naziri Radoslav Sikorski Münhendəkikonfransda açıq şəkildə bəyan etdi ki, Avropa "strateji müstəqillikdövrünə" hazırlaşmalıdır. Lakin belə bir keçid, Aİ-nin bir çox üzvdövlətinin hazır olmadığı müdafiə xərclərinin kəskin artırılmasınıtələb edir.
Avropanın iqtisadi mühərriki kimi ənənəvi rol oynayan Almaniyabu dəfə gözləmə mövqeyi tutur. Kansler Fridrix Mers, Avropamüdafiəsinin gücləndirilməsinin zəruriliyini dəstəkləsə də, ABŞ-ameydan oxumağa hazır deyil. İxracat yönümlü iqtisadiyyata malikolan Almaniya, transatlantik münasibətlərin sabitliyindən həddindənartıq asılıdır.
Bundan əlavə, Almaniya Aİ-nin strateji müstəqilliyinə doğruatılacaq kəskin addımların Trampı yeni ticarət maneələri tətbiqetməyə sövq edə biləcəyindən narahatdır ki, bu da Alman sənayesiüçün fəlakət ola bilər. Buna görə də Berlin, böyük ehtimalla,Makronla Vaşinqtonla daha sıx əlaqələr tərəfdarları arasındavasitəçi rolunu oynamağa çalışacaq.
Böyük Britaniyanın baş naziri Kir Starmer incə bir oyun oynayır.Makrondan fərqli olaraq, o, Avropanın lideri roluna iddia etmir.Bunun əvəzinə, özünü Aİ ilə ABŞ arasında vasitəçi kimi görür. Bu,İttifaq daxilindəki öhdəliklərdən azad, lakin hərbi gücü vəVaşinqtonla uzunmüddətli əlaqələri sayəsində mühüm təsir gücünəmalik olan ölkə üçün əlverişli mövqedir.
Lakin "transatlantik birliyin qorunması" ilə bağlı bəyanatlarınarxasında Londonun praqmatik məqsədləri gizlənir. Böyük BritaniyaABŞ-ın Avropadakı əsas müttəfiqi kimi mövqeyini gücləndirmək, eynizamanda Fransa və Almaniyanın təsirini məhdudlaşdırmaq istəyir.Starmer üçün Paris sammiti, Londondakı siyasi dairələrin ABŞ-dakıqərar qəbul edənlərə Avropa siyasətinə təsir edə biləcəyinigöstərmək imkanıdır.
Paris sammitinin əsas mövzularından biri belə olacaq: AvropaBrüssel və Vaşinqton arasındakı artan məsafəyə necə cavabverməlidir? Tramp administrasiyası açıq şəkildə bildirib ki, Avropaartıq kiçik tərəfdaş roluna güvənə bilməz. ABŞ-ın yeni siyasətimüttəfiqlərə daha böyük təhlükəsizlik məsuliyyətini üzərlərinəgötürməyi tələb edən açıq təzyiqdir.
Sammitin nəticələri Avropa İttifaqının gələcəkdəki yolunumüəyyən edəcək. Aİ liderləri arasında vahid mövqe formalaşdırılsa,bu, strateji müstəqillik istiqamətində mühüm addım olacaq. Lakinəgər görüş nəticəsiz başa çatsa, bu, yalnız Trampın mövqeyinigücləndirəcək və Avropanın bir vahid olaraq təsir gücünüzəiflədəcək.
Tramp doktrinası: parçala və idarə et
Donald Trampın metodları "parçala və idarə et" strategiyasınaəsaslanır. O, Polşa və Macarıstan kimi fərdi ölkələrlə birbaşaişləyərək, onları Brüsseli kənarda qoyaraq müstəqil addımlar atmağatəşviq edir. Bu yanaşma onsuz da zəif olan Aİ-nin birliyini daha dasarsıdır. Eyni zamanda, Tramp Almaniya və Fransa kimi alyansın ənböyük üzvlərinə hərbi xərcləri artırmaq tələbi ilə təzyiqiartırır.
İroniya ondadır ki, belə bir yanaşma Aİ daxilində fikirayrılıqlarını daha da dərinləşdirir və Avropanı ABŞ-dan daha çoxasılı vəziyyətə salır. Vaşinqton Avropadan "lider rolu" gözlədiyihalda, özü əsas arbitrajı həyata keçirən tərəf kimi qərarlarınqəbulunu nəzarətdə saxlayır.
Sammitdə müzakirə olunacaq mühüm məsələlərdən biri NATO-nungələcəyi olacaq. SSRİ-yə qarşı dayanmaq üçün yaradılmış bu təşkilatindi daxili parçalanma təhlükəsi ilə üz-üzədir. Əgər ABŞ alyansdaiştirakını azaldarsa, Avropa NATO-nu işlək bir struktur kimisaxlamağı bacaracaqmı?
Fransa və Almaniya alyansı islah edərək Avropa komponentinigücləndirməyi təklif edir. Lakin belə təşəbbüslər NATO-nu əsasənAmerika qurumu kimi görən Şərqi Avropa ölkələrinin müqaviməti iləqarşılaşır. Nəticədə, qapalı bir dairə yaranır: Avropa daha çoxmüstəqillik istəyir, lakin daxili fikir ayrılıqları bu müstəqilliyənail olmağı mümkünsüz edir.
Avropa İttifaqı bu gün güclü bir qasırğaya düşmüş bir gəminixatırladır. Bir tərəfdən, Donald Trampın simasında ABŞ təzyiqi;digər tərəfdən isə Aİ-nin birliyini pozan daxili ziddiyyətlər.Paris sammiti Avropanın öz müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparmağanə qədər hazır olduğunu və ya zəifliklərinə tamamilə təslimolacağını göstərəcək bir barometr olacaq.
Donald Tramp Aİ daxilindəki parçalanmanı məharətlə öz maraqlarıüçün istifadə edir. Onun üçün Paris sammiti Avropanın öztəhlükəsizliyini təmin etmək iqtidarında olmadığını bir daha sübutetmək üçün bir fürsətdir. Avropa paytaxtlarına göndərilən ABŞDövlət Departamentinin diplomatik notaları Vaşinqtonuntərəfdaşlarına yeni bir reallıq diktə etməyə nə qədər hazırolduğunu göstərir: Avropa yalnız müdafiə xərclərini bölüşdürməməli,həm də öz əhəmiyyətini sübut etməlidir.
Eyni zamanda, ABŞ güzəştlərə hazır olan fərdi ölkələrə üstünlükverir. Polşa və Baltikyanı ölkələr, Rusiyanın təzyiqindənehtiyatlanaraq, Vaşinqtonla sıx əməkdaşlığın davam etdirilməsinidəstəkləyirlər. Nəticədə Avropa, bir hissəsi Fransa və Almaniyaya,digəri isə ABŞ-a yönəlmiş bir mozaikaya çevrilir. Bu vəziyyət Trampüçün faydalıdır, çünki Aİ-ni vahid bir bütöv kimi zəiflədir.
Rusiyadan gələn təhlükənin artması və ABŞ-la münasibətlərdəkiqeyri-müəyyənlik fonunda Avropada öz ordusunu yaratmaq çağırışlarıdaha çox səslənir. Lakin bu ideya bir sıra problemlərlə üzləşir ki,bu da onun həyata keçirilməsini çətinləşdirir.
Birincisi, Avropa liderləri arasında konsensus yoxdur. ŞərqiAvropa ölkələri Aİ ordusunun yaradılmasına qətiyyətlə qarşı çıxır,çünki NATO-nu Rusiyaya qarşı yeganə real alət hesab edirlər.İkincisi, Avropa silahlı qüvvələrinin yaradılması böyük maliyyəxərcləri tələb edir ki, bu da Aİ-nin əksər üzv ölkələrininöhdəsindən gələ bilmədiyi bir yükdür.
Buna baxmayaraq, Emmanuel Makron bu ideyanı "stratejimüstəqillik" vizyonunun bir hissəsi kimi irəli sürməyə davam edir.Onun üçün Avropa ordusu yalnız təhlükəsizliyin gücləndirilməsivasitəsi deyil, həm də Vaşinqtondan müstəqilliyin simvoludur. LakinAlmaniya və Şərqi Avropa ölkələrinin dəstəyi olmadan bu təşəbbüsyalnız siyasi bəyanatlar səviyyəsində qalmağa məhkumdur.
Sammitin əsas mövzularından biri Ukraynanın gələcəyi olacaq.Donald Tramp artıq açıq şəkildə bildirib ki, Rusiya ilə sülhdanışıqları Avropa deyil, ABŞ-ın rəhbərliyi altında keçiriləcək.Bu, Aİ-ni son dərəcə narahat edən bir vəziyyətdir, çünki UkraynaAvropa üçün yalnız təhlükəsizlik məsələsi deyil, həm də demokratikdəyərlər uğrunda mübarizənin simvoludur.
Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski Münhendəki çıxışındaKiyevin öz taleyinin onun iştirakı olmadan həll olunmasına imkanverməyəcəyini vurğuladı. Lakin Avropa öz məhdud rolunu dərk edərək,hadisələrin inkişafını yalnız izləyə bilər. Eyni zamanda, ABŞRusiya ilə birbaşa danışıqlara hazırlaşır ki, bu da Aİ-dənarahatlıq doğurur. Bu vəziyyət Trampın müttəfiqlərininfikirlərindən asılı olmayaraq müstəqil hərəkət edə bilən lider kimimövqeyini gücləndirir.
Vladimir Zelenski üçün Paris sammiti Avropa liderlərinindəstəyini qazanmağa cəhd etməkdir. Lakin o da anlayır ki, Avropaartıq münaqişənin həlli prosesində əsas oyunçu deyil. Zelenskimövqeyini gücləndirmək üçün "Avropa ordusu" yaratmağı təklif edir,lakin bu çağırış daha çox diqqəti cəlb etmək üçün edilən çarəsizbir addım kimi səslənir.
Paris sammiti Avropanın öz müstəqilliyi və gələcək rolu iləbağlı qətiyyətli qərar verə bilib-bilməyəcəyini müəyyən edəcək. Bu,Avropa üçün bir dönüş nöqtəsi, ya da onun daxilindəki ziddiyyətlərvə ABŞ-dan asılılığın artması ilə yenidən qarşılaşdığı bir mərhələola bilər.
Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski Münhendə keçirilənTəhlükəsizlik Konfransında Avropaya açıq mesaj göndərdi: Kiyevyalnız həmrəylik bəyanatları ilə kifayətlənməyəcək, konkret vətəsirli addımlar gözləyir. Lakin ABŞ Ukraynanın tələblərini nəzərəalmadan öz maraqlarını irəlilətməyə qərar versə, Zelenskibeynəlxalq arenada təcrid vəziyyətində qala bilər.
Paris sammiti Avropa İttifaqının üç əsas oyunçusu — Fransa,Almaniya və Polşanın mövqelərinin toqquşduğu bir arena olacaq. Hərbiri öz məqsədini güdür və onların arasındakı fikir ayrılıqlarıvahid strategiyanın formalaşmasına əngəl yaradır.
Makron üçün bu sammit onun liderliyini və qətiyyətini nümayişetdirmək üçün bir imkandır. Lakin çox vaxt onun ambisiyalarıFransanın real imkanlarını üstələyir. Makron anlayır ki,Almaniyanın dəstəyi olmadan onun təşəbbüsləri uğursuzluğaməhkumdur. Lakin Berlin vəziyyəti müşahidə etməyi üstün tutur vəehtiyatlı mövqe nümayiş etdirir.
Almaniya kansleri Fridrix Mers daha praqmatik mövqe tutur. O,Aİ-nin birliyinin əhəmiyyətini dərk edir, lakin Almaniyaiqtisadiyyatına zərər vura biləcək ideyaları dəstəkləməkdənçəkinir. Berlin üçün əsas prioritet, hətta Tramp administrasiyasıilə kompromislər tələb etsə belə, Vaşinqtonla münasibətlərinsabitliyini qorumaqdır.
Polşa isə ənənəvi olaraq ABŞ-a yönəlmiş siyasətindən dahamüstəqil oyunçuya çevrilməkdədir. Varşava Avropa və Vaşinqtonarasında balans saxlamağa çalışsa da, NATO-ya sədaqəti və Rusiyadangələn təhdidlər onu təbii olaraq ABŞ-ın müttəfiqinə çevirir.Bununla yanaşı, Polşa anlayır ki, onun Aİ-dəki təsir gücü Fransa vəAlmaniya ilə əməkdaşlıq qabiliyyətindən asılıdır.
Avropanın gələcəyi: yeni başlanğıc, yoxsa dövrünsonu?
Paris sammiti təkcə Tramp tərəfindən irəli sürülən çağırışlaracavab tapmağa cəhd deyil. Bu, eyni zamanda, qlobal arenada müstəqiloyunçu olmaq və ya ABŞ-ın kiçik tərəfdaşı kimi qalmaq arasındaseçim etmək məqamıdır.
Sammitin nəticələri Aİ-nin daxili ziddiyyətlərini aradan qaldırabiləcəyini və ya bu problemlərin daha da dərinləşəcəyinigöstərəcək. Əgər Avropa liderləri vahid mövqeyə gəlməyi bacarsalar,bu, strateji müstəqillik yolunda əhəmiyyətli bir addım olacaq.Lakin əgər görüş nəticəsiz başa çatsa, bu, yalnız Trampın mövqeyinigücləndirəcək və Avropanın vahid güc kimi etibarını sarsıdacaq.
… Paris sammiti Avropa siyasətində yeni bir dövrün başlanğıcıkimi tarixə düşə bilər. Lakin bunun üçün qətiyyətli addımlarlazımdır, boş bəyanatlar yox. Avropa sübut etməlidir ki, o, təkcəçağırışlara reaksiya vermək deyil, həm də öz strategiyasınıformalaşdırmaq və həyata keçirmək qabiliyyətinə malikdir.
Avropa böyük dəyişikliklər astanasındadır. Trampın irəli sürdüyüçağırışlar, Ukraynadakı böhran və Aİ daxilindəki daxiliziddiyyətlər uzun müddət göz ardı edilən zəiflikləri üzə çıxarır.Paris sammiti, Avropa İttifaqının dünyadakı yeni roluna hazırolub-olmadığını və ya ABŞ-dan asılılığının və daxili fikirayrılıqlarının girovunda qalmağa davam edəcəyini göstərəcək həqiqətanı olacaq.
