Almaniyada xalq sabah 21-ci Bundestaqı seçmək üçün səs verəcək. 59,2 milyon seçici 630 millət vəkilinin seçilməsi üçün sandıq başına gedəcək. 30,6 milyonu qadın olan seçici 299 seçki dairəsində səs verəcək. 2,3 milyon gənc seçkilərdə ilk dəfə səsverməyə qatılacaq.
Təxminən 1 milyonu türk olan 7,1 milyon xarici əsilli seçici öz siyasi seçimlərini seçki qutusunda əks etdirəcək.
Ümumilikdə 29 partiyanın iştirak edəcəyi seçkilərdə 1422-si qadın olmaqla ümumilikdə 4506 namizəd deputat olmaq üçün mübarizə aparacaq.
Türk əsilli şəxslərin də müxtəlif partiyalardan millət vəkili kimi qatıldığı seçkilərdə 53 türk parlamentə düşmə şansı olan partiyalardan namizəd olub.
16 ştatda 675 min adamın seçki məntəqələrində çalışacağı seçkilərdə vətəndaşlar yerli vaxtla saat 08:00-dan 18:00-a qədər səs verə biləcək.
Yenilənmiş seçki qanunu
Almaniyada Bundestaqın daha da böyüməsinin qarşısını almaq üçün Seçki Qanununa edilən dəyişikliklə parlament üzvlərinin sayı 630 nəfərlə məhdudlaşdırılıb. Seçicilər seçkiyə gedərkən bir bülletendə iki ayrı səs verə biləcəklər. Dairə üzrə namizədi birinci səslə seçəcək vətəndaşlar ikinci səslə partiyaların müəyyən etdiyi siyahı üzrə namizədlərə verəcəklər.
Seçki qanununda edilən dəyişikliklə daha çox əhəmiyyət kəsb edən ikinci səslər partiyaların parlamentdə neçə yer qazanacağını müəyyən edəcək.
Seçkilərdə 5 faizlik baryeri keçən partiyalar parlamentə daxil olacaq. Lakin bu barajı keçə bilməyən partiyalar 3 rayondan birbaşa deputat seçsələr, öz partiyalarının səs nisbətinə görə parlamentdə təmsil olunmaq imkanı əldə edəcəklər.
Seçkilərdə baş nazir postu uğrunda beş namizəd mübarizə aparacaq
Sosial Demokrat Partiyası (SPD) hazırkı kansler Olaf Şolzu yenidən baş nazirliyə namizəd kimi irəli sürüb. 66 yaşlı hüquqşünas Şolz, 16 illik baş nazirlik dövründə dörd müddətə baş nazir olan Angela Merkelin yerinə keçib və 3,5 ildir rənglərinə görə “svetofor koalisiyası” ləqəbli SPD, Yaşıllar və Azad Demokratik Partiyadan (FDP) ibarət üç partiyalı koalisiyaya rəhbərlik edbi.
“Xarizmatik olmadığına və həyəcanlı çıxışlar edə bilmədiyinə” görə tənqid edilən Şolz, baş nazir olduğu müddətdə, xüsusən də son bir il yarımda populyarlığının itirdi.
CDU/CSU namizədi Merz
Ana müxalifətdəki Xristian Birlik (CDU/CSU) partiyaları Xristian Demokrat İttifaqı (CDU) Partiyasının lideri Fridrix Mersi öz namizədləri kimi irəli sürüblər.
Hüquqşünas olan 69 yaşlı Merzin uzun müddət partiyasında siyasi fəaliyyətlə məşğul olmasına baxmayaraq, baş nazir, nazir və bələdiyyə sədri kimi heç bir təcrübəsi yoxdur.
Keçmiş kansler Angela Merkelə qarşı partiyadaxili müxalifətə rəhbərlik edən Merz, Merkelin immiqrasiya və “COVID-19” pandemiyası ilə bağlı siyasətinin CDU seçicilərinin bir hissəsini AfD-nin qurbanı olduğunu iddia edib.
“Merkelin rəqibi” kimi də tanınan Merz, Merkelin sosial liberal siyasətləri ilə CDU-nun sola doğru getdiyini iddia etmişdi. Sonuncu dəfə 2021-ci ilin sentyabrında keçirilən ümumi seçkilərdə millət vəkili seçilən Merz, 2022-ci ilin yanvarında CDU sədri oldu.
Xüsusilə qadınlar və gənc seçicilər arasında populyarlığı az olduğu deyilən Merz son həftələrdə CDU/CSU-nun immiqrasiya siyasətlərini sərtləşdirmə təklifinin AfD sayəsində parlamentdə qəbul edilməsindən sonra sərt tənqidlərlə üzləşib.
CDU/CSU-nun 30 faiz səslə səsvermədə liderliyi ilə Merz, çox güman ki, növbəti qanunvericilik sessiyasında baş nazir postunu tutacaq.
AfD namizədi Veydel
Son illərdə Almaniyada “ifrat sağçı populizmin siması” kimi görünən 46 yaşlı Alis Veydel ifrat sağçı Almaniya üçün Alternativ (AfD) partiyasının kansler namizədi kimi yarışa qatılıb.
2022-ci ildən bəri Tino Çrupalla ilə partiyanın həmsədri olan Veydel erkən ümumi seçkilərdə 12 il əvvəl qurulan partiyasının baş nazirliyə ilk namizədi olub.
AfD-nin “güclü qadını” kimi də xarakterizə edilən Veydel İngiltərənin keçmiş baş naziri Marqaret Tetçeri özünə nümunə götürür.
İqtisadiyyat və biznes idarəçiliyi təhsili alan Veydel yanvarın 9-da amerikalı iş adamı Elon Mask ilə sosial media platformasında canlı yayımı ilə diqqət çəkib.
Yaşıl namizəd Habeck
Yaşıllar İqtisadiyyat və İqlim Mühafizəsi naziri və Baş nazirin müavini Robert Habeki baş nazirliyə namizəd kimi irəli sürüb.
55 yaşlı Habek Alman dili və ədəbiyyatı, fəlsəfə və filologiya üzrə təhsil alıb. Uzun illər “sərbəst yazar” olaraq həyat yoldaşı ilə müxtəlif kitablar nəşr etdirən Habek 2012-2018-ci illər arasında Şlezviq Holşteyn əyalətində Enerji Dönüşüm, Kənd Təsərrüfatı və Ətraf Mühit Naziri vəzifəsində çalışıb.
BSW namizədi Wagenknecht
Sol Partiyadan ayrıldıqdan sonra 55 yaşlı Sahra Vaqenknext 2024-cü ilin yanvarında özünün adını daşıyan “Sahra Wagenknecht Alliance – Anlaşma və Ədalət naminə” (BSW) partiyasını qurub. O, fəlsəfə və müasir alman ədəbiyyatı üzrə təhsil alıb.
Anası alman, atası iranlı olan Vaqenknext daha çox Almaniyanın şərq əyalətlərində dəstək tapır. BSW-nin parlamentə daxil olmaq şansı az olduğundan, Vaqenknextin baş nazir olmaq şansı yoxdur.
Seçkiqabağı sorğuda CDU/CSU irəlidədir
Almaniyanın ikinci televiziya kanalı ZDF tərəfindən aparılan son sorğuya görə, ana müxalifət olan CDU/CSU 28 faiz səslə birinci yerdədir.
İfrat sağçı populist AfD 21 faiz səslə ikinci yerdədir. Bu o deməkdir ki, AfD 2021-ci il seçkiləri ilə müqayisədə səslərini iki dəfə artıracaq.
Sorğuda hazırkı hökumətin baş tərəfdaşı olan SPD 16 faiz, hökumətin digər ortağı olan Yaşıllar isə 14 faiz səs toplayıb.
Sol Partiya isə son həftələrdə populyarlığını artırıb və 8 faiz təşkil edir və parlamentə girəcəyinə əmin sayılır.
Anketdə hər biri 4,5 faiz səs toplayan FDP və BSW-nin 5 faizlik seçki baryerini keçib-keçməyəcəyi seçki günü bəlli olacaq.
Koalisiya variantları
Sorğulara görə, heç bir partiyanın 630 yerlik parlamentdə təkbaşına hökumət qurmaq üçün kifayət qədər yeri yoxdur.
Hazırkı hökumətdəki partiyaların səslərinin aşağı düşdüyünü göstərən sorğulara görə, Fridrix Merzin başçılıq etdiyi CDU/CSU-nun ümumi seçkilərdə önə çıxacağı və ölkədə baş nazir dəyişikliyi olacağı az qala dəqiqdir.
Sorğular həmçinin göstərir ki, ifrat sağçı AfD-nin əvvəlki seçkilərlə müqayisədə səslərini iki dəfə artıraraq 20 faizə çataraq ana müxalifətə çevrilməsi gözlənilir.
AfD keçmiş Şərqi Almaniya əyalətlərində xüsusilə güclü dəstəyə malikdir.
Ölkədə cəmiyyətin bir çox təbəqələri, xüsusən də müsəlmanlar və mühacir əsilli insanlar ifrat sağçıların güclənməsindən narahatdırlar.
Seçkilərdən sonra Almaniyanın yenidən sərt koalisiya danışıqları ilə üzləşəcəyi gözlənilir.
Potensial koalisiya hökumətini təşkil edəcək partiyalar əsasən ölkədə 5 faizlik seçki baryerini neçə partiyanın keçəcəyi ilə müəyyənləşəcək.
Nə qədər çox partiya baryeri keçsə, bir o qədər partiya ilə koalisiyaya ehtiyac yaranacaq.
2021-ci il ümumi seçkilərində SPD 27,7 faiz, CDU/CSU 24,1 faiz, Yaşıllar 14,8 faiz, FDP 11,5 faiz, AfD 10,3 faiz və Sol Partiya 4,9 faiz səslə parlamentdə iştirak edib.
Koalisiya hökumətinin yüksək səviyyəli ortağı SPD Baş naziri Olaf Şolz 6 noyabr 2024-cü ildə koalisiyadakı partiyaların nümayəndələri ilə görüşdə büdcə ilə bağlı fikir ayrılığına görə FDP-nin də lideri olan maliyyə naziri Kristian Lindneri vəzifəsindən azad etdi.
İclasdan sonra FDP öz nazirlərini hökumətdən geri çağırıb və “svetofor hökuməti” ləğv edilib.
Bundan sonra Şolz Bundestaqda etimad səsi ala bilmədi və prezident Frank-Valter Ştaynmayer fevralın 23-də erkən seçkilərin keçirilməsini istədi. Beləliklə, 2025-ci ilin sentyabrında keçirilməsi planlaşdırılan ümumi seçkilər əvvəlcədən geri çağırıldı.
