ABŞ prezidenti Donald Trampın xarici siyasət addımları xüsusilə Avropa və Asiyada nüvə silahlarının cilovsuz yayılmasına səbəb ola bilər.
HİT.az xəbər verir ki, bu barədə "Foreign Policy"nin analitik məqaləsində deyilir.
Cənubi Koreya, Yaponiya, İran, Səudiyyə Ərəbistanı, Almaniya, Belçika, İtaliya, İspaniya və Hollandiya kimi ölkələrin potensial olaraq sürətlə kütləvi qırğın silahları yarada biləcək gizli nüvə dövlətləri olduğu vurğulanır. Son səkkiz onillikdə Birləşmiş Ştatlar həm Avropa, həm də Asiyada bir çox ölkələr üçün təhlükəsizlik təminatçısı kimi çıxış edib.
Bu gün yalnız doqquz ölkə nüvə silahına malikdir: ABŞ, Rusiya, Böyük Britaniya, Fransa, Çin, İsrail, Hindistan, Pakistan və Şimali Koreya. 1970-ci ildə qüvvəyə minmiş Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsində 190 dövlət iştirakçıdır. Onu imzalamayan yeganə ölkələr Hindistan, İsrail, Pakistan və Cənubi Sudandır, Şimali Koreya isə 2003-cü il müqaviləsindən çıxıb. Mütəxəssislər izah ediblər ki, bir çox ölkələr NPT müqaviləsini ABŞ-ın öz təhlükəsizliyinə zəmanət verdiyinə görə imzalayıblar ki, bu da adətən “nüvə çətiri” kimi adlandırılır.
"ABŞ-ın təhlükəsizlik zəmanəti olmadan, Avropa, Asiya, Afrika və Latın Amerikasında daha bir neçə nüvə silahına malik dövlət yaranarsa, dünya daha təhlükəli ola bilərdi. Nüvə təhlükəsizliyi və nüvə silahına sahib olma səbəbindən gözlənilməz eskalasiya qorxusu o deməkdir ki, biz hətta nüvə silahının potensial istifadəsini - qəsdən və ya təsadüfi - fəlakətli nəticələrlə görə bilərik", deytə məqalədə qeyd edilir.
Nəşrin yazdığına görə, ABŞ-ın uzun müddət çox etibarlı hesab edilən təhlükəsizlik zəmanətləri nüvə müharibəsi ehtimalını azaldan qlobal nüvə silahlarının yayılmaması rejiminin əsasına çevrilib. Bu, ölkələrə öz resurslarını digər məqsədlərə, o cümlədən iqtisadi tərəqqiyə yönəltməyə imkan verib. Bununla belə, ekspertlər hesab edir ki, bir çox ölkələrin ABŞ-ın “nüvə çətirinə” inamı 20 yanvarda andiçmə mərasimi baş tutan Tramp tərəfindən sarsılıb. Qeyd olunur ki, Amerikanın Avropa və ya Şərqi Asiya NATO müttəfiqlərindən biri özünün kütləvi qırğın silahlarını yaratmaqla Rusiya Federasiyasından gələn nüvə təhlükəsindən qorunmaq qərarına gələrsə, domino effekti baş verə bilər ki, bu da daha bir neçə nüvə dövlətinin yaranmasına gətirib çıxara bilər ki, bu da son nəticədə nüvə silahının yayılmaması rejimini “dəfn edəcək”.
Məqalədə deyilir: "Asiyada nüvə silahının yayılması riskləri Avropadakından daha yüksək ola bilər, çünki həm Fransa, həm də Böyük Britaniya NATO-ya qarşı geniş maneə yarada biləcək nüvə arsenallarına malikdir. Bununla belə, hətta Avropada da siyasi şərait narahatlıq doğurur".
Bir çox alimlər hesab edirlər ki, dünyada nüvə silahının mövcudluğu təhlükəsizliyi gücləndirə bilər, lakin məqalə müəlliflərinin qeyd etdiyi kimi, geniş yayılmasının təşviq edilməsi son dərəcə ağılsız addımdır, çünki nüvə proqramlarının həyata keçirilməsi hətta müttəfiqlər arasında qorxu, inamsızlıq və rəqabət yaradır.
"ABŞ təhlükəsizlik öhdəliklərinin etibarlılığına ciddi şübhələr yaratmağa davam edərsə, Avropa və Hind-Sakit Okean regionunda təşkilatlar dayanıqlı çoxtərəfli təhlükəsizlik çərçivəsi yaratmaq üçün boşluğu doldurmalı olacaqlar. Potensial yayıcı dövlətlərin də nəzərə alması vacibdir ki, nüvə silahı əldə etmək onları daha təhlükəsiz etməyəcək", deyə müəlliflər əlavə ediblər.
Tramp administrasiyasının yeni siyasəti ilə əlaqədar Fransa prezidenti Emmanuel Makron Avropa liderləri ilə Avropa İttifaqını müdafiə etmək üçün Fransanın nüvə silahından istifadənin mümkünlüyü barədə müzakirələrə başlayıb.
Eyni zamanda Polşa prezidenti Anjey Duda ABŞ-ı Rusiyanın gələcək təcavüzünə qarşı çəkindirici vasitə kimi Qərbi Avropa və ya ABŞ-da saxlanılan Amerika nüvə başlıqlarını Polşa ərazisinə köçürməyə çağırıb.
Samir
